Lenguas esquimales

Lenguas esquimales
Región Ártico de Norteamérica
Países Rusia Rusia
Alaska
CanadáBandera de Canadá Canadá
Bandera de Groenlandia Groenlandia
Hablantes ~97.000 (2009)
Familia

Esquimo-aleutiano

  L. Yupik-Inuit
Protolengua Protoesquimal
Subdivisiones Lenguas inuit
Lenguas yupik
[editar datos en Wikidata]

Las lenguas esquimales o lenguas inuit-yupik constituyen la rama demográficamente más numerosa y que ocupa un territorio más extenso de las lenguas esquimo-aleutianas.

Clasificación

Las lenguas esquimales en su conjunto están relacionadas con el idioma aleutiano y con el idioma sirenik (que algunos consideran una lengua esquimal divergente y otros otra rama de la familia esquimo-aleutiana). En cuanto a la diversificación interna de las lenguas esquimales, estas se clasifican usualmente como:

  • Las lenguas inuit que ocupan el norte y noreste de América del Norte y se hablan en Alaska, Canadá y Groenlandia.
    • Idioma inupiaq (Alaska septentrional) 2.420 (2000)[1]
    • Idioma inuvialuktun o inuktun (Canadá occidental) 4.000 (1981)[2]
    • Idioma inuktitut (Canadá oriental; junto con inuktun) 32.775 (1991)[3]
    • Idioma groenlandés (Groenlandia) 57.800 (2002)[4]
  • Las lenguas yupik que ocupan el área más occidental y se hablan en el extremo oriental de Siberia y Alaska.
  • El idioma sirenik algunos sitúan esta lengua dentro del grupo yupik aunque otros autores consideran que se trata de una rama independiente. La lengua se extinguió en 1997.

Descripción lingüística

El proto-esquimal ha es el antecesor de las lenguas esquimales modernas. El sistema del proto-esquimal ha sido objeto de diversas resconstrucciones hipotéticas, una reciente es la de Fortescue (1994).

Comparación léxica

Los numerales reconstruidos para lenguas esquimales son:[9]

GLOSA Esquimal inuit Esquimal yupik PROTO-
ESKIMO
Qawiaraq Iñupiaq Inuktitut PROTO-
INUIT
Alutiiq Yupik
central
Chaplino Naukanski PROTO-
YUPIK
'1' atausiq atausiq ataaseq *atausiq allriluq atautʃiq a'taːsiq ataːsiq *atauSiq *atạụccị(q)
'2' malguk malʁuk marluk *malʁuk malʔuk malʀuk 'maːlʁuk maːlʁuk *maːlʀuk *maːlʀuk
'3' piŋasut piŋasut piŋasut *piŋasut piŋajun piŋayun pi'ŋayut piŋayut *piŋayut *piŋayut
'4' sisamat sisamat sisamat *sisamat staːman tʃətaman əs'tamat sitamat *Sitamat *citamat
'5' tallimat tallimat tallimat *tallimat taɬiman taɬiman ta'ɬimat taɬimat *taɬimat *taLimat
'6' itchaksraq iččakřaq arfinillit *arvinllit aʁwilɡən aʀvinləɣən aʁ'vinlək aʁvinlək/
ataːsimaɣləɡən
*aʀvinləɣən *aʀvinələɣ
'7' tallimat
malguk
tallimat
malʁuk
arfineq
marluk
*5+2 maɬʀuːɡin malʀunləɣən maːʁr̥aʁ'vinlək maːlʁuɡnəŋ
aʁvinlək
*5+2 *5+2
'8' tallimat
piŋasut
tallimat
piŋasut
arfineq
piŋasut
*5+3 iŋlulɡən piŋajunləɣən pi'ŋayunəŋ
iŋ'lulək
piŋayunəŋ
aʁvinlək
*5+3 *5+3
'9' quliŋugu-
tail̩aq
quliŋŋ̩uʁu-
tailʲaq
arfineq sisamat
/ quliŋiluat
*10-1 qulŋujan qulŋunʀi-
taraːn
əs'tama'nəŋ
iŋ'lulək
qulŋuʁi-
tilŋuq
*10-1 *10-1
'10' qulit qulit qulit *qulit qulən qula /qulən 'qula qule *qula *qul-

Referencias

  1. Ethnologue report for language code: Inupiatun, Northwest Alaska
  2. Ethnologue report for language code: Inuktitut, Western Canadian
  3. Ethnologue report for language code: Inuktitut, Eastern Canadian
  4. Ethnologue report for language code: Inuktitut, Greenlandic
  5. Ethnologue report for language code: Yupik, Central
  6. Ethnologue report for language code: Yupik, Pacific Gulf
  7. Ethnologue report for language code: Yupik, Central Siberian
  8. Ethnologue report for language code: Yupik, Naukan
  9. «Eskimo-Aleut Numerals». Archivado desde el original el 11 de mayo de 2011. Consultado el 28 de septiembre de 2012. 

Bibliografía

Fortescue, Michael, Steven Jacobson, and Lawrence Kaplan. 1994. Comparative Eskimo Dictionary with Aleut Cognates. Alaska Native Language Center.

Control de autoridades
  • Proyectos Wikimedia
  • Wd Datos: Q20736
  • Identificadores
  • NKC: ph280642
  • AAT: 300388281
  • Diccionarios y enciclopedias
  • Britannica: url
  • Wd Datos: Q20736