Irailaren 28
Irailaren 28a gregoriotar egutegiaren urteko berrehun eta hirurogeita hamaikagarren eguna da, 272.a bisurteetan. 94 egun falta dira urtea amaitzeko.
|
|
|
Gertaerak
Euskal Herria
- 2006 – Europako Parlamentuak babesa eskaini zion Euskal Herrian zabalduriko bake-prozesuari. Parlamentuko talde politiko guztiek aldeko botua eman zuten PPk izan ezik.
- 2007 – Juan Jose Ibarretxe lehendakariak 2008ko urriaren 25erako herri-galdeketa iragarri zuen EAEn.
- 2009 – Miguel Sanzek CDN alderdia kanporatu zuen Nafarroako gobernutik, eta handik aurrera PSNren laguntzarekin gobernatu zuen Nafarroa.
- 2010 – Espainiako Poliziak zazpi lagun atxilotu eta inkomunikatu zituen "Askapena elkarteko kide izateagatik".
Mundua
- 1978 – Joan Paulo I.a Aita Santua hil zen.
- 2012 –
- Espainiako bankuek 53.745 milioi euroko defizita dute, Bankiak bakarrik 24.743 milioi euro behar ditu.
- Hamar pertsona hil dira Murtziako Eskualdean eta Espainia hego-ekialdean egondako euriteetan.
Arte eta kultura
Euskal Herria
- 2013 – Donostiako Zinemaldian Hugh Jackman australiar aktoreak Donostia Saria jaso zuen.
Mundua
- 1990 – Pacific Heights filma estreinatu zen, John Schlesingerek zuzendu eta Melanie Griffith, Matthew Modine eta Michael Keatonek antzeztu zuten.
- 2001 – Zoolander filma estreinatu zen, Ben Stillerek zuzendu eta idatzi, eta berak eta Owen Wilson, Will Ferrell, Christine Taylor, Milla Jovovich, Jerry Stiller, David Duchovny eta Jon Voight aktoreek antzeztu zutelarik.
Zientzia eta teknologia
Euskal Herria
Mundua
- 2015 – NASAko zientzialariek Marten ura badagoela baieztatu zuten.
Kirolak
Euskal Herria
Mundua
Jaiotzak
Euskal Herria
- 1717 – Juan Ignacio Madariaga, bizkaitar itsasgizona (h. 1771).
- 1774 – Bartolome Oteitza, nafar elizgizon eta politikaria (h. 1836).
- 1814 – Joanes Otsalde, bidarraitar bertsolaria (h. 1897).
- 1842 – Cosme Etxebarrieta, bizkaitar enpresaburu eta politikari errepublikanoa (h. 1903).
- 1876 – Guillermo Torrijos Goyarzu, bilbotar militante sozialista (h. 1942).
- 1879 - Luis Silva, bizkaitar futbolaria (h. 1946).
- 1890 – José María Alonso, euskal tenislaria (h. 1979).
- 1894 – Gregorio Beorlegi, gipuzkoar antzerki eta zinema antzezlea (h. 1959).
- 1896 – Saturnino Legarda, nafar organista eta musikagilea (h. 1970).
- 1904 – Juan Antonio Kareaga, bizkaitar politikari jeltzalea (h. 1964).
- 1910 – Gillermo Amutxastegi, ondarroar puntista (h. 1979).
- 1922 – Cipriano Agirrezabal, bizkaitar txirrindularia (h. 2001).
- 1941 – Manu Leguineche, bizkaitar kazetaria, idazlea eta bidaiaria (h. 2014).
- 1949 – Maria del Mar Lozano Bartolozzi. iruindarra, Letren eta Arteen Extremadurako Errege Akademiako (RAEx) lehen emakume zuzendaria.
- 1951 – Andres Vilariño, gipuzkoar auto pilotua.
- 1961 –
- Nerea Txapartegi, Bilduko donostiar politikaria.
- Enrique Zuazua, gipuzkoar matematikaria eta unibertsitateko irakaslea.
- 1970 – Vicente Uritz, nafar futbolari ohia.
- 1973 – Roberto Jiménez, PSNko nafar politikaria.
- 1975 – Arantza Ibarra, bizkaitar publizista, ipuin irakurle eta idazle, musikagile, zinema gidoigile eta zuzendaria.
- 1977 –
- Gorka Gonzalez, gipuzkoar txirrindulari ohia.
- Maria Urcelay, gipuzkoar aktorea.
- 1985 – Jonathan Apeztegia, nafar futbolaria.
- 1990 – Julen Telleria, gipuzkoar irrati esataria eta telebista aurkezlea.
- 1994 – Pello Olaberria, gipuzkoar txirrindularia.
Mundua
- 1597 – Justus Sustermans, flandriar margolaria (h. 1681).
- 1636 – Sofia Dorotea Schleswig-Holstein-Sonderburg-Glücksburgekoa, alemaniar noblea (h. 1689).
- 1735 – Augustus FitzRoy (Graftongo III. dukea), Britainia Handiko lehen ministroa (h. 1811).
- 1741 – William Brodie, eskoziar altzarigilea eta gauez ezkutuko lapurra (h. 1788).
- 1780 – Élie Decazes, Frantziako lehen ministroa (h. 1860).
- 1803 –
- Prosper Mérimée, frantziar idazlea, hizkuntzalaria eta arkeologoa (h. 1870).
- Ludwig Richter, alemaniar margolaria (h. 1884).
- 1819 – Narciso Monturiol, kataluniar asmatzaile eta politikaria (h. 1885).
- 1823 – Alexandre Cabanel, frantziar margolari akademizista (h. 1889).
- 1841 – Georges Clemenceau, Frantziako Errepublikako Lehen Ministroa (h. 1929).
- 1844 – Robert Stout, Zeelanda Berriko lehen ministroa (h. 1930).
- 1848 – Heinrich Winkler, alemaniar pedagogo eta hizkuntzalaria, euskaran eta altaitar hizkuntzetan aditua (h. 1930).
- 1852 –
- John French, britainiar militarra, Lehen Mundu Gerran ezaguna (h. 1925).
- Henri Moissan, frantziar kimikaria, 1906ko Kimikako Nobel Saria (h. 1907).
- Isis Pogson, britainiar astronomo eta meteorologoa, Royal Astronomical Societyko lehen emakumea (h. 1945).
- 1863 – Karlos I.a Portugalgoa, Portugalgo erregea (h. 1908).
- 1865 – Amelia Orleanskoa, frantziar printzesa eta Portugalgo azken erregina ezkontidea (h. 1951).
- 1870 – Florent Schmitt, frantziar musikagilea (h. 1958).
- 1871 –
- Gerardo Machado, Kubako presidentea (h. 1939).
- Pietro Badoglio, Italiako Erresumako lehen ministroa (h. 1956).
- 1876 – José Antonio Ubierna, espainiar legelari eta politikaria, Bizkaiko gobernadore zibila (h. 1964).
- 1881 – Eugeni d'Ors, kataluniar filosofo eta idazlea (h. 1954).
- 1887 –
- Avery Brundage, estatubatuar enpresaburu eta atleta, Nazioarteko Olinpiar Batzordeko 5. zuzendaria (h. 1975).
- Beulah Louise Henry, Lady Edison, estatubatuar asmatzailea, 49 patente eta 110 asmakizunen garatzailea (h. 1973).
- Petru Rocca, korsikar idazle eta nazionalista (h. 1966).
- 1893 – Felix Borboi-Parmakoa, Luxenburgoko duke handi ezkontidea (h. 1970).
- 1897 – Carme Claramunt i Barot, Esquerra Republicana eta Estat Catalàko militantea (h. 1939).
- 1899 – Sylvain Floirat, frantziar enpresaburua (h. 1993).
- 1901 – Ed Sullivan, estatubatuar ikuskizun eta kirol kazetaria, telebista aurkeztea eta egunkarietako zutabegilea (h. 1974).
- 1905 – Max Schmeling, alemaniar boxeolaria (h. 2005).
- 1906 – Mari Carmen Prendes, espainiar aktorea (h. 2002).
- 1907 – Bhagat Singh, Indiako askatasunaren aldeko iraultzaile nagusietako bat (h. 1931).
- 1909 – Al Capp, estatubatuar komikigilea (h. 1979).
- 1910 – Diosdado Macapagal, Filipinetako 9. presidentea (h. 1997).
- 1916 – Peter Finch, australiar aktorea (h. 1977).
- 1920 – Mara Natseva, mazedoniar politikari komunista, jugoslaviar partisanoen kidea (h. 2013).
- 1924 – Marcello Mastroianni, italiar aktorea (h. 1996).
- 1925 – Seymour Cray, estatubatuar ingeniaria eta konputagailugintzaren aitzindaria (h. 1996).
- 1928 – Koko Taylor, estatubatuar blues-abeslaria (h. 2009).
- 1929 –
- Lata Mangeshkar, indiar abeslaria (h. 2022).
- Nikolai Ryzhkov, Sobietar Batasuneko lehen ministroa (h. 2024).
- 1930 – Immanuel Wallerstein, estatubatuar soziologo eta gizarte-zientifiko historikoa, mundu-sistema analisiaren teoriko nagusia (h. 2019).
- 1932 – Victor Jara, txiletar pedagogoa, antzerki-zuzendaria, poeta, egile abeslaria eta politika aktibista (h. 1973).
- 1933 – Miguel Ortiz Berrocal, espainiar eskultorea (h. 2006).
- 1934 – Brigitte Bardot, frantziar aktore, abeslari eta modeloa.
- 1935 – David D. Kpormakpor, Liberiako estatuburua (h. 2010).
- 1937 – Paz Fernández Felgueroso, asturiar abokatu eta politikaria, Gijóngo alkate ohia.
- 1938 –
- Huang Ju, txinatar politikaria eta Shanghaiko alkatea (h. 2007).
- Ben E. King, estatubatuar soul eta abeslaria (h. 2015).
- 1941 –
- Peridis, espainiar arkitektoa, marrazkilaria, umoregilea eta idazlea.
- Edmund Stoiber, alemaniar politikaria, Bavariako ministro-presidentea.
- 1942 – Donna Leon, estatubatuar idazlea.
- 1944 –
- Yoshitada Yamaguchi, japoniar futbolaria.
- Miloš Zeman, Txekiar Errepublikako presidentea.
- 1945 –
- Marielle Goitschel, frantziar eskiatzaile ohia.
- Fusako Shigenobu, japoniar iraultzaile eta militante komunista.
- 1947 – Sheikh Hasina, Bangladeshko lehen ministroa.
- 1949 – Maria del Mar Lozano, Extremadurako Unibertsitateko irakasle emeritua.
- 1950 – Josef Tošovský, Txekiako lehen ministroa.
- 1952 –
- Sylvia Kristel, herbeheretar aktorea (h. 2012).
- David Salle, estatubatuar margolaria.
- 1953 – Otmar Hasler, Liechtensteingo lehen ministro ohia.
- 1954 –
- Rosi Braidotti, italiar-australiar filosofo eta teorialari feminista garaikidea.
- Patrick Tosani, frantziar argazkilaria.
- 1956 – Antonio Soler, andaluziar idazle, telebistarako gidoilaria eta prentsan kolaboratzailea.
- 1957 – Conchi Sánchez, Espainiako lehen emakume futbolari profesionala.
- 1958 – Inés Ballester, espainiar kazetari eta telebista aurkezlea.
- 1959 – Margarita del Val, espainiar kimikaria, birologoa eta inmulogoa.
- 1963 – Luis Arce, Boliviako presidentea.
- 1964 – Sergio Dalma, kataluniar abeslaria.
- 1965 – Susana Roza, asturiar kazetaria, telebistako aurkezlea, irakaslea, enpresaburua, hizlaria eta coaching-a.
- 1967 – Mira Sorvino, estatubatuar aktorea.
- 1968 –
- Mika Häkkinen, 1 Formulako finlandiar pilotu ohia.
- Naomi Watts, ingeles-australiar aktorea.
- 1972 – Dita Von Teese, estatubatuar artista burlesque, modelo eta aktorea.
- 1975 – Ana Brnabić, Serbiako lehen ministroa.
- 1977 – Dani Álvarez, galiziar kazetaria.
- 1978 –
- Dana Loesch, ideologia kontserbadoreko estatubatuar telebista eta irratsaio aurkezlea.
- Pastora Soler, espainiar abeslaria.
- 1981 –
- Nihan Büyükağaç, turkiar aktorea.
- José Manuel Calderón, espainiar saskibaloi jokalari ohia.
- Carlos Coloma, espainiar mendi-txirrindulari ohia.
- 1982 –
- Takeshi Aoki, japoniar futbolaria.
- Nolwenn Leroy, bretainiar abeslaria.
- 1984 – María Pry, espainiar futbolari ohia eta entrenatzailea.
- 1987 –
- Hilary Duff, estatubatuar aktore eta abeslaria.
- Cecilio Valgañón, errioxar esku huskako pilotari ohia.
- 1990 – Kirsten Prout, kanadar aktorea.
- 1991 – Álex Martínez, espainiar aktorea.
- 2000 - Alemitu Tariku, etiopiar atleta.
Heriotzak
Euskal Herria
- 1104 – Petri I.a Santxez, Nafarroa eta Aragoiko erregea (j. 1068).
- 1428 – Martin III.a Enrikez Lakarrakoa, Nafarroako Erresumako noblea.
- 1792 – Joan Urkitza, bizkaitar arkitekto eta zizelkaria (j. 1714).
- 1941 – Ricardo Duque de Estrada, nafar politikari eta arkeologoa, Llanesen (j. 1870).
- 1943 – Juan José Maiztegi, bizkaitar apaiza (j. 1878).
- 1971 – Amalia Galarraga, gipuzkoar idazle feminista, Madrilen (j. c. 1895).
- 1979 – Tomas Alba Irazusta, Donostiako Herri Batasuneko zinegotzia, Batallón Vasco Españolek eraila (j. 1937).
- 1989 – José Arribas, euskal herritar futbolari eta entrenatzailea, Frantzian (j. 1921).
- 2005 – Bitor Lekunberri, Otxabiña, gipuzkoar miliziano komunista (j. 1913).
- 2012 – Juan Maria Orbe, euskal enpresaburua eta EHNE sindikatuko sortzaileetako bat (j. 1944).
- 2015 –
- Amale Arzelus, gipuzkoar euskaltzalea eta irrati esataria (j. 1924).
- Ignacio Zoco, nafar futbolaria (j. 1939).
- 2016 – Imanol Urbieta, zarauztar musikari eta idazlea (j. 1934).
- 2021 – Josetxo Zaldua, kazetari eta argazkilari nafar eta mexikarra, Mexikon (j. 1951).
Mundua
- 782 – Leoba, moja anglosaxoia (j. c. 710).
- 935 – San Wentzeslao I.a Bohemiakoa (j. 907).
- 1197 – Henrike VI.a, Germaniako Erromatar Inperio Santuko enperadorea (j. 1165).
- 1691 – Johannes Fatio, suitzar kirurgialari eta obstetrizialaria (j. 1649).
- 1834 – Teresa Cónsul, asturiar moja eta idazlea.
- 1859 – Carl Ritter, alemaniar geografoa (j. 1779).
- 1870 – Bonifacio Ruiz de los Llanos, guda gautxoan zerbitzatu zuen militarra (j. 1791).
- 1873 – Émile Gaboriau, frantziar eleberrigile eta kazetaria, detektibe-eleberrien aitzindaria (j. 1832).
- 1879 – Karl Friedrich Mohr, alemaniar kimikaria eta botikaria (j. 1806).
- 1891 – Herman Melville, estatubatuar idazlea (j. 1819).
- 1895 –
- Louis Pasteur, frantziar mikrobiologoa (j. 1822).
- Pálné Veres, hungariar irakasle eta feminista (j. 1815).
- 1899 – Giovanni Segantini, italiar margolaria (j. 1858).
- 1903 – Jesús de Monasterio, espainiar biolin-jotzaile eta musikagilea (j. 1836).
- 1913 – Alfred East, ingeles margolaria (j. 1844).
- 1918 –
- Georg Simmel, alemaniar soziologoa eta filosofoa (j. 1858).
- Jean Espagnolle, frantziar apaiza (j. 1828).
- 1932 – Emil Orlík, txekiar margolari, grabatzaile eta litografoa (j. 1870).
- 1953 – Edwin Hubble, estatubatuar astronomoa (j. 1889).
- 1962 – Knud Kristensen, Danimarkako lehen ministroa (j. 1880).
- 1964 – Harpo Marx, estatubatuar umorista eta aktorea (j. 1888).
- 1966 –
- André Breton, frantziar idazle eta poeta, surrealismoaren sortzaile nagusia (j. 1896).
- Francisco Sáenz de Tejada, errioxar magistratu eta politikari kontserbadorea, Araba eta Gipuzkoako gobernadore zibila (j. 1895).
- 1970 –
- Gamal Abdel Nasser, Egiptoko presidentea eta bere garaiko arabiar buruzagirik garrantzitsuena (j. 1918).
- John Dos Passos, estatubatuar idazle eta margolaria (j. 1896).
- 1975 - Nieves Fariza, galiziar irakasle, sindikalista eta emakumeen eskubideen aldeko ekintzailea (j. 1911).
- 1978 – Joan Paulo I.a, Aita santua (j. 1912).
- 1981 – Rómulo Betancourt, Venezuelako presidentea (j. 1908).
- 1985 – André Kertész, hungariar argazkilaria (j. 1894).
- 1986 – Robert Helpmann, australiar dantzari, aktorea eta koreografoa (j. 1909).
- 1989 – Ferdinand Marcos, Filipinetako diktadorea (j. 1917).
- 1990 – Dan Davin, zeelandaberritar idazlea (j. 1913).
- 1991 – Miles Davis, estatubatuar jazz tronpeta-jotzailea eta musikagilea, jazz modernoaren joera berrien aitzindaria (j. 1926).
- 1994 – Franco Moschino, italiar moda-diseinatzailea (j. 1950).
- 2000 – Pierre Trudeau, Kanadako lehen ministroa (j. 1919).
- 2003 –
- Althea Gibson, estatubatuar tenislari eta golflaria, tenis txapelketa bat jokatu zuen lehen kirolari afro-amerikarra (j. 1927).
- Elia Kazan, greziar jatorriko estatubatuar zinemagilea (j. 1909).
- 2004 – Mulk Raj Anand, indiar idazlea (j. 1905).
- 2005 – Guillermina Medrano, espainiar maistra eta politikaria, Valentziako Udaleko lehenengo emakumezko zinegotzia (j. 1912).
- 2009 – Guillermo Endara Galimany, Panamako presidentea (j. 1936).
- 2010 – Arthur Penn, estatubatuar zuzendari eta ekoizlea (j. 1922).
- 2015 – Abdel Tawab Jusef, arabierazko eta ingelesezko egiptoar idazlea (j. 1928).
- 2016 – Shimon Peres, Israelgo lehen ministroa, presidentea eta 1994ko Bakearen Nobel Saria (j. 1923).
- 2017 – Antonio Isasi-Isasmendi, espainiar zinema zuzendaria, gidoilaria eta zinema ekoizlea (j. 1927).
- 2019 – Ismail Petra Kelantangoa, Kelantango sultana (j. 1949).
- 2022 –
- Coolio, estatubatuar rap abeslaria (j. 1963).
- Alfredo Remus, argentinar musikaria (j. 1938).
Jaiak eta urteurrenak
- Sehaska egutegiko izendegia: Artos, Artozki, Xemein eta Xemen.
Kanpo estekak
| Autoritate kontrola |
|
|---|
Datuak: Q2883
Multimedia: 28 September / Q2883
| Urteko hilak | ||
|---|---|---|
| Urtarrila • Otsaila • Martxoa • Apirila • Maiatza • Ekaina • Uztaila • Abuztua • Iraila • Urria • Azaroa • Abendua | ||
