Jakue V.a Estuardo

Jakue V.a Estuardo
Irudi gehiago
Eskoziako erregea 1513ko irailaren 9a - 1542ko abenduaren 14a ← Jakue IV.a Estuardo - Maria I.a Eskoziakoa →
Bizitza
Jaiotza	Linlithgow jauregia, 1512ko apirilaren 10a
Herrialdea	Eskoziako Erresuma
Heriotza	Falkland jauregia, 1542ko abenduaren 14a (30 urte)
Hobiratze lekua	Holyrood abadia Edinburgo
Familia
Aita	Jakue IV.a Estuardo
Ama	Margarita Tudor
Ezkontidea(k)	Magdalena Valoiskoa  (1537ko urtarrilaren 1a (egutegi gregorianoa) - Maria Guisekoa  (1538ko ekainaren 12a (egutegi gregorianoa) -
Bikotekidea(k)	ikusi Elizabeth Bethune (en) Euphemia Elphinstone (en) Margaret Erskine (en) Elizabeth Shaw (en) Elizabeth Carmichael (en) Christine Barclay (en) Lady Helen Stuart (en)
Seme-alabak	ikusi Robert Stewart, 1st Earl of Orkney (en) James Stewart, 1st Earl of Moray (en) Maria I.a Eskoziakoa Jean Stewart (en) Adam Stewart (en) Robert Stewart (en) Margaret Stewart (en) Jakue Estuardo John Stewart (en) James Stewart (en) James, Duke of Rothesay (en) Arthur Stewart, Duke of Albany (en)
Anai-arrebak	ikusi Margaret Stewart (en) Margaret Douglas (en) Janet Stewart (en) Arturo Estuardo (Rothesayko dukea) Jakue (Rothesayko dukea) Alexandro Estuardo (Rosseko dukea) Alexander Stewart (en) James Stewart, 1st Earl of Moray (en)
Familia	ikusi Henrike VIII.a Ingalaterrakoa (osaba)
Leinua	Estuardo etxea
Hezkuntza
Hizkuntzak	eskoziera ingelesa
Jarduerak
Jarduerak	poeta eta aristokrata
Jasotako sariak	ikusi Urrezko Ardi-larruaren Ordenako zalduna Galtzariaren Ordena
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	katolizismoa

Jakue V.a Estuardo (ingelesez: James V of Scotland, Eskoziako gaeleraz: Seumas V, Rìgh Alba; Linlithgow jauregia, Eskozia, 1512ko apirilaren 10a - Falkland jauregia, Fife, Eskozia, 1542ko abenduaren 14a) Eskoziako Erresumako errege bat izan zen.

Bere erregealdian, Ingalaterrako Henrike VIII.a osabarekin liskartu, erresuma horrekin bakea hautsi, eta Erromako Elizarekin bat egin zuen. Berak bultzatutako politika- eta ekonomia-arloko ekintzek Eskoziako gizartea asaldatu zuten eta, horrek hauspotuta, kristautasuneko ideia erreformistak zabaldu ziren bertan.

Umetatik errege

Jakue IV.a Estuardoren seme nagusia zen, eta 17 hilebete baino ez zituela bihurtu zen Eskoziako errege. Stirlingeko Gazteluko Errege Kaperan koroatu zuten 1513ko irailaren 21ean. Eskoziako zaindariek agindu zuten Eskozian bera adin txikikoa zen artean: Eliza eta handikiak bere ingurura interesatu ziren, elkarrekin ika-mikatuz gaztetxoaren gaineko kontrola eskuratzeko. Jaiotza urteko abuzturako, Margarita Tudor amak John Estuardo, 2. Albanyko dukearen eskuetan utzi zuen Jakue semea.^[1]

Errege gisa, ez zuen lan erraza izan aitaren itzal luzea gainetik kentzeko, baina buru argiz jokatu zuen agintean, betiere eskoziar handikiekin zuhur eta trebeziaz jokatuz. Jende arruntarekin nahasteko ohitura bat ere bazuen: Stirlingeko Ballengeich auzora jaitsi eta bertako tabernetara sartzen zen kaleko mozorrotuta; solasean aritu eta musika entzuten zuen bertan. Horregatik, "Ballengeicheko gizon ona" ezizena jarri zioten.^[2]

Horrek, baina, ez zuen eragotzi eraikuntza eta arkitektura lan dotoretan gastu handiak egitea, bere aitak hasitako bidetik. Nagusiena Stirlingeko gazteluko Pizkundeko jauregi itzela izan zen, orduko Britainia Handian parerik gabea;^[2] izan ere, zergetan jasotako diru gehiena gaztelu garrantzitsuak gotortu eta dotoretzeko erabili zuen, hala Stirling, Falkland edo Linlithgow jauregiak.

Ezkontza politika

Erregealdian egin zuen lehen ekintza Douglas familiaren Tantallon gaztelua setiatzea izan zen eta, hartara, aspalditik Estuardotarrei itzal egindako leinuaren gainean bere agintaritza berrestea. 1295ko Auld Alliance itunak eskatzen zuen erregeak emazte frantsesa izan behar zuen bezala, 1537ko urtarrilaren 1ean, Magdalena Valoiskoarekin ezkondu zen, Frantziako Frantzisko I.a erregearen alaba. Haren osaba Ingalaterrako Henrike VIII.ak ez zuen ezkutatzen bere alaba Maria Jakuerekin ezkontzeko zuen asmoa eta, beraz, Magdalena frantsesarekin ezkontzean, bizkarra eman zion, eta Frantziarekin aliatu, Ingalaterraren etsaiarekin.^[2]

Magdalena, baina, Eskoziara heldu eta hilabete gutxiren buruan hil zen, eta Jakue alargunak berriz bilatu zuen ezkongaia Frantzian. Maria Guise-Lorrenakoarekin ezkondu zen orduan, emakume sendo, adimentsua eta Henrike VIII.ak emazte hartzeko bilatutakoa; beraz, iraingarria izan zen errege ingelesarentzat. Aitak bezala, Jakue V.ak sasiko seme-alaba ugari izan zituen, eta erresumako posizio desberdinetan jarri zituen, goi-mailako posizioetan. Mariarekin bi seme izan zituen, baina biak ere jaio eta oso gutxira hil ziren.^[3]

Erregea seme oinordekorik gabe geratu zen harrezkero eta, urte horretan bertan, bere ama Margarita Tudor hil egin zen. Ingalaterrarekiko lotura guztiak hautsiak ziren, eta berriz piztu zen Eskoziaren eta hegoaldeko erresuma mugakidearen arteko tentsioa. Jakue Ingalaterrara oldartu zen bere armadarekin, baina oraingoan, bere aitarekin gertatu bezala, ingelesak atera ziren garaile Solway Mosseko guduan 1542ko azaroaren 24an, baita hainbat eskoziar noble preso erori ere. Jakue etsipenak jota itzuli zen Falkland jauregira eta, bertan, disenteriak edo kolerak jota hil, abenduaren 15ean. Artean, bere beste haur baten jaiotza ikusi ahal izan zuen, baina emakumezkoa, eta ez bere oinordetzak premiaz behar zuen semea: Maria Estuardo, oinordekoa.^[4]

Jakue V.a katoliko

Katalina Aragoikoarekin zuen ezkontza bertan behera uzteko, Ingalaterrako Henrike VIII.ak bere agintea harrotu zuen Erromaren boterearen gainetik, eta Jakue V.a ilobari presioa egiten hasi zitzaion berdina egin zezan. Eskoziar erregeak, ordea, beste asmo batzuk zituen: Erroma buru-belarri saiatu zen Eskoziaren leialtasuna mantentzen, eta Jakue V.a, premia hori ikusita, ordaina eskatzen hasi zen haren truke, ordain ekonomikoa; ondorioz, Eskoziako Eliza erakundeak estutu zituen ordain ziezaioten, eta hauek, berriz, beren lursailetako maizterrak hertsatu zituzten, errentak garestituz eta, ahal zutenei, zerga zuzena ere ezarriz.

Horrek segurtasun-eza eta asaldura zabaldu zituen. Erromarekiko obedientziaren pean jarraitzeko Jakue V.ak Eliza erakundeei ezarritako zerga politika berria ezin bestekoa izan zen sinestun ugari sumintzeko.^[5] Herri xeheak, gainera, elizgizon haietako asko oparotasunean bizi zirela ikusten zuen. Inprentaren sarrerak, orduan, erreformaren ideiak barra-barra zabaldu zituen 1530eko hamarkadarako, eta Eskozia lur emankorra bihurtu zen erlijio ideia berritzaileetarako. Horiek, baina, Maria Estuardo oinordekoaren garaian loratu ziren.

Erreferentziak

Bibliografia

• Oliver, Neil. (2009). A History of Scotland. Weidenfeld&Nicolson (W&N) ISBN 978-0-7538-2663-8..

• i
• e
• a

Eskoziako Erresumako errege-erreginak

Alpin etxea (848-1034)

Kenneth I.a • Donald I.a • Konstantino I.a • Aedh • Giric • Eochaid (dudazkoa) • Donald II.a • Kostantino II.a • Malcom I.a • Indulf • Dubh • Cuilén • Amlaib • Kenneth II.a • Kostantino III.a • Kenneth III.a • Malcolm II.a

Dunkeld etxea (1034-1240)

Duncan I.a

Moray etxea (1040-1058)

Macbeth • Lulach

Dunkeld etxea (1058-1286)

Malcolm III.a • Donald III.a • Duncan II.a • Edgar • Alexandro I.a • Dabid I.a • Malcolm IV.a • Gilen I.a • Alexandro II.a • Alexandro III.a

Fairhair etxea (1286-1290)

Margarita • Lehenengo interregnuma

Balliol etxea (1292-1296)

Joanes • Bigarren interregnuma

Bruce etxea (1306-1371)

Roberto I.a • Dabid II.a

Estuardo etxea (1371-1707)

Roberto II.a • Roberto III.a • Jakue I.a • Jakue II.a • Jakue III.a • Jakue IV.a • Jakue V.a • Maria I.a • Jakue VI.a** • Karlos I.a** • Karlos II.a** • Covenanter • Protektoratua • Karlos II.a** • Jakobo VII.a** • Gilen II.a** eta Maria II.a** • Ana**

• • Baita Ingalaterra eta Irlandako errege-erreginak ere.

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Jakue V.a Estuardo