Golden-Wonder

Golden Wonder is een Britse onderneming die voornamelijk chips produceert maar in het verleden ook margarine, plantaardige olie en sauzen produceerde. Golden Wonder werd in 1947 opgericht door bakker William Alexander in Stockbridge, Edinburgh en was vernoemd naar het aardappelras Golden Wonder. Het bedrijf bezat in het Verenigd Koninkrijk vijf fabrieken waarvan de fabriek in Crumlin alleen noodles produceerde.

Golden Wonder werd in 1960 overgenomen door Imperial Tobacco die het merk flink promoot ten koste van de andere chipsmerken waaronder Smith’s. In 1986 wordt Imperial group overgenomen door Hanson Trust plc. en deze begint het bedrijf vervolgens op te splitsen en delen er van te verkopen. In 1986 wordt Golden Wonder overgenomen van Imperial door Dalgety. In 2006 kwam Golden Wonder in handen van het Noord-Ierse Tayto.

Golden Wonder Holland

In 1966 begint Golden Wonder samen met Koninklijke Zwanenberg Organon (voorganger van AKZO) een chipsfabriek in Deventer onder de naam Golden Wonder Holland en begint een agressieve verkoopstrategie door hun chips onder de gangbare prijs aan te bieden. De eerste die deze strategie niet kan opvangen is Dam chips uit Hoofddorp.

In 1969 verkoopt AKZO zijn aandeel aan Imperial en ging Golden Wonder in Nederland diversificeren. In 1970 kocht het Olie- en veevoederfabrieken Reinders in Zwolle en maakt dat tot z’n hoofdkantoor.^[1] In 1972 neemt het Ten Hove, eveneens een olie- en veevoederfabriek, in Deventer over.^[2] De olieproductie bij Ten Hove verdwijnt al gauw. In 1973 verandert Imperial Tobacco zijn naam in Imperial Group om zo recht te doen aan de diverse branches waarin zij ondernemingen bezitten.^[3] In 1977 neemt Golden Wonder het frisdranken merk Raak in Utrecht over van Grace. In 1981 nam het ook nog de Noord Nederlandse Margarinefabriek in Bolsward over van Niemeyer.^[4]

In 1987 wordt door Dalgety de Preservenbedrijf in Breda overgenomen van Nutricia, hierdoor kreeg Golden Wonder het merk Nibb-it in handen.

In 1987 neemt de Deventer Mengvoeder Centrale het veevoederbedrijf van Ten Hove over van Dalgety en ontmantelt deze.^[5]

In 1989 wordt de sauzenfabriek in Zwolle overgenomen door Remia die de fabriek rond 1996 verplaatst naar Den Dolder.^[6]

In 1994 verplaatst Dalgety de chips activiteiten van de voormalige Preservenfabriek van Breda naar Deventer en verkoopt vervolgens de chipsfabriek aan Croky (een merk van Westimex onderdeel van United Biscuits). In 1997 neemt PepsiCo alle chipsactiviteiten van United Biscuits over behalve het merk Croky voor de Benelux en de fabriek in Deventer. Het merk Croky in de Benelux en de fabriek in Deventer kwam in 2004 in handen van Roger & Roger, die de Deventer fabriek in 2006 sloot en de productie overhevelde naar hun fabriek in Moeskroen.^[7]

Raak wordt in 1997 verkocht aan United Soft Drinks in Utrecht.

Na de fabriekssluiting in Zwolle

Het complex tussen de Bankastraat en de Boerendanserdijk in Zwolle omvatte oude fabriekspanden, een kantoorpand en een portierswoning. Het grootste en oudste fabriekspand stond ongeveer zeven jaar leeg, het kantoorpand één jaar. Deze twee panden werden in de zomer van 2001 gekraakt; er trokken tussen de tien en 25 mensen in het ontstane kraakdorp. Na een rechtszaak, waarin de rechter bepaalde dat de krakers tot de sloop konden blijven, woonden er ongeveer dertig mensen.

Ongeveer één jaar na de kraak werden de panden gesloopt om op die plaats te kunnen bouwen. In de zomer van 2007 werd een start gemaakt met het woningbouwproject Molen Oever. Deze buurt werd in 2009 opgeleverd.

De portierswoning uit 1915 is het enige nog overgebleven gebouw van het voormalige fabriekscomplex. Het pandje achter molen De Passiebloem aan de Boerendanserdijk was in verval geraakt. De woning wordt beschouwd als Zwols industrieel erfgoed en werd in 2011 opgeknapt, nadat het door een Zwolse vastgoedondernemer was gekocht.

Fotogalerij

• 
  Vooraanzicht van het fabrieksgebouw in de tijd van de kraak.
• 
  Achterkant van het fabrieksgebouw in de tijd van de kraak.
• 
  Op het braakliggende terrein (2004) zijn veel wilde planten te vinden, zoals muurpeper.
• 
  Aankondiging van het project Molen Oever in juli 2007.