Aut (rugby union)

Aut – sposób wznowienia meczu rugby union po wyjściu piłki za linię boczną boiska, jeden ze stałych fragmentów gry.

Uwagi ogólne

W polskim tłumaczeniu przepisów gry w rugby union tym samym terminem „aut” określa się zarówno miejsce, jak i wznowienie gry, które to pojęcia w oryginalnej, angielskiej wersji noszą różne nazwy.

Aut rozumiany jako część „terenu gry” (ang. touch) to obszar równoległy do pola gry znajdujący się za linią autową (ang. touchline), z tym jednak zastrzeżeniem, że linia autowa stanowi część autu. Odrębnie wyróżnia się aut pola punktowego (ang. touch-in-goal), w którego skład wchodzą linie autowe pola punktowego (ang. touch-in-goal lines)^[1][2][3]. Jeżeli nie zastrzeżono inaczej, terminy „aut” i „linia autowa” w przepisach gry odnoszą się także do autu pola punktowego i linii autowej pola punktowego.

Do zatrzymania gry (tzw. „martwa piłka”) dochodzi, gdy piłka lub zawodnik będący w jej posiadaniu dotknie linii autowej albo czegokolwiek za tą linią. Obejmuje to sytuację, w której zawodnik już uprzednio znajdujący się na aucie (w tym dotykający linii autowej) łapie piłkę – niezależnie od tego, czy znajdowała się ona w ruchu, czy też nie^[4][5]. Jednocześnie samo przekroczenie przez piłkę płaszczyzny linii autowej nie jest kwalifikowane jako jej wyjście w aut dopóty, dopóki nie dotknie ona podłoża albo czegokolwiek mającego z nim kontakt. W konsekwencji piłka nie staje się „martwa”, jeśli mimo przekroczenia w powietrzu linii autowej została – przed kontaktem z ziemią – zagrana z powrotem na boisko przez zawodnika znajdującego się na polu gry. Podobnie, jeśli piłka wylatująca w aut zostanie zagrana z powrotem na boisko przez zawodnika wyskakującego z pola gry przed jego lądowaniem na aucie, akcja toczy się nadal. Do analogicznej sytuacji dochodzi, gdy zawodnik po złapaniu w wyskoku piłki wylatującej w aut sam wyląduje na polu gry – choćby nawet wyskakiwał z autu^[6][7].

Miejsce wrzutu piłki

Miejsce wprowadzenia piłki do gry oraz to, która drużyna uzyskała prawo do jej wrzutu zależy od wielu czynników.

Zgodnie z ogólnymi zasadami, gdy linii autowej bądź ziemi poza nią dotknie zawodnik znajdujący się w posiadaniu piłki albo sama piłka po kopnięciu jej pośrednio w aut (tj. z jej wcześniejszym kontaktem z polem gry), drużyna przeciwna otrzymuje prawo wprowadzenia piłki z autu na wysokości punktu, w którym nastąpił kontakt z autem. W 2021 roku World Rugby wprowadziło próbne przepisy, zgodnie z którymi po kopnięciu piłki pośrednio w aut w grze otwartej wrzut w miejscu dotarcia przez piłkę do płaszczyzny linii autowej (autu) wykonuje drużyna kopiąca, o ile zagranie zostało wykonane z własnej połowy, zaś piłka wyszła w aut w polu 22 metrów drużyny przeciwnej. Nie dotyczy to jednak sytuacji, w której drużyna kopiąca w tej samej fazie gry (tj. od chwili ostatniej szarży, rucka, maula albo kontaktu przeciwnika z piłką) wycofała grę na własną połowę^[8].

Ponadto gdy piłka zostanie niemyślnie zbita, podana lub wyrzucona na aut bądź też gdy odbije się od zawodnika a następnie od ziemi, po czym wyjdzie w aut, drużyna przeciwna uzyskuje prawo wrzutu w miejscu, w którym piłka dotarła do płaszczyzny autu. Jeżeli po odbiciu się od zawodnika piłka wyjdzie w aut bezpośrednio, wówczas miejscem wznowienia gry jest punkt dotarcia piłki do płaszczyzny autu albo punkt na wysokości kontaktu piłki z zawodnikiem – w zależności od tego, który z nich znajduje się bliżej linii bramkowej drużyny niewznawiającej gry^[9]. Do zasad ogólnych należy także reguła, zgodnie z którą, jeżeli zawodnik znajdujący się na aucie złapie albo podniesie zagraną przez rywala piłkę, która nie dotarła jeszcze do płaszczyzny linii autowej, przyjmuje się, że to zawodnik łapiący piłkę wyprowadził ją w aut. W konsekwencji prawo wprowadzenia piłki z autu w miejscu, w którym znajdował się zawodnik łapiący piłkę, zyskuje drużyna przeciwna. Odmiennie, gdy piłka dotarła do płaszczyzny autu przed momentem jej złapania – wówczas aut wykonuje drużyna zawodnika łapiącego piłkę^[10][11].

Od zasad ogólnych wprowadzono liczne odstępstwa i reguły szczególne.

Gdy piłka wyjdzie w aut bezpośrednio (tj. bez wcześniejszego kontaktu z polem gry) po rozpoczęciu gry, wznowieniu gry po zdobyciu punktów albo po wznowieniu pod postacią kopu z linii bramkowej bądź linii 22 metrów, drużynie przeciwnej przysługuje prawo wyboru sposobu wznowienia gry. Jednym z nich jest aut, który w takiej sytuacji wykonuje się w punkcie, w którym piłka dotarła do płaszczyzny autu albo na wysokości linii kopu wznawiającego – w zależności od tego, który z tych punktów znajduje się bliżej linii bramkowej drużyny kopiącej^[12][13].

W przypadku kopnięcia piłki w aut jako sposobu rozegrania rzutu karnego prawem wrzutu premiowana jest każdorazowo drużyna zagrywająca piłkę – niezależnie od tego, czy piłka wyszła w aut bezpośrednio, czy pośrednio, a jeśli została złapana przez gracza drużyny przeciwnej znajdującego się na aucie, od tego, czy dotarła do płaszczyzny linii autowej, czy też nie^[14][15].

Jeżeli piłka zostanie kopnięta w grze otwartej lub z rzutu wolnego bezpośrednio w aut, prawo wznowienia zawodów otrzymuje drużyna przeciwna. Co więcej, miejscem wrzutu jest albo punkt na wysokości zagrania piłki, albo punkt dotarcia przez nią do płaszczyzny linii autowej (gdyby piłka została kopnięta do tyłu)^[16][17]. Jeżeli jednak kopnięcie wykonywane jest z własnego pola 22 metrów albo pola punktowego, wówczas przepisy gry premiują drużynę w obronie, zaś aut rozgrywany jest w miejscu, w którym piłka dotarła do płaszczyzny linii autowej. Wyjątek ten nie dotyczy sytuacji, w której piłka w tej samej fazie gry (nie doszło do szarży, rucka, maula a przeciwnik nie dotknął piłki) została wprowadzona na pole 22 metrów przez drużynę kopiącą. Jako wprowadzenie piłki na pole 22 metrów traktuje się także sytuację, w której zawodnik stojący na polu 22 metrów łapie bądź podnosi piłkę znajdująca się poza nim^[18][19].

Dodatkowo w określonych sytuacjach przepisy gry przewidują, że drużyna w posiadaniu piłki może (obok młyna) wybrać rozegranie autu jako sposób wznowienia gry. Dzieje się tak m.in. w przypadku nieprawidłowego wrzutu do autu (zarówno w ustawieniu autowym, jak i przy szybkim wrzucie) – za drugim razem piłkę w tym samym miejscu wprowadza drużyna przeciwna. Opcja autu dostępna jest także, gdy usiłowano wykonać szybki wrzut, choć nie zostały spełnione wszystkie przesłanki – wówczas ta sama drużyna wprowadza piłkę w ustawieniu autowym w miejscu ustalonym na podstawie zasad ogólnych. Z kolei w sytuacji zagrania lub podania piłki do przodu i jednocześnie w aut drużyna niepopełniająca przewinienia rozgrywa aut w miejscu dotarcia piłki do płaszczyzny linii autowej. Istnieje także możliwość wyboru autu jako sposobu rozegrania rzutu karnego za przewinienie popełnione przy wcześniejszej zagrywce autowej. W takiej sytuacji wykonuje się go w miejscu pierwotnego wrzutu^[19][20].

Niezależnie od miejsca wrzutu ustalonego na podstawie powyższych reguł ustawienie autowe nie może być sformowane w odległości mniejszej niż pięć metrów od linii bramkowej którejkolwiek z drużyn^[1][21].

Sposoby rozegrania

Ustawienie autowe

Podstawowym sposobem rozegrania autu jest ustawienie autowe (także: formacja autowa^[22], ang. lineout). W razie wyboru takiej zagrywki obie drużyny ustawiają co najmniej po dwóch zawodników wzdłuż linii wrzutu (linii prostopadłej do linii autowej przechodzącej przez punkt wrzutu piłki)^[23]. Drużyna wznawiająca grę ustala liczbę zawodników biorących udział w formacji (drużyna przeciwna może desygnować mniej graczy)^[24], przy czym w przepisach gry nie określono jej maksymalnej wysokości. Zazwyczaj w zagrywce udział biorą gracze formacji młyna (siedmiu w ustawieniu autowym, ósmy, przeważnie młynarz, wrzucająca piłkę – najczęściej do najwyższych wspieraczy)^[25]. Niemniej wyjątkowo zdarzają się przypadki ustawień autowych liczących nawet 14 zawodników jednej drużyny^[26]. Ze względów taktycznych niekiedy drużyny decydują się także na stosowanie „skróconego” ustawienia z liczbą graczy mniejszą niż siedem^[27].

Linie składające się z zawodników poszczególnych drużyn oddalone są od siebie o jeden metr (pół metra po każdej ze stron linii wrzutu; tak skonstruowany korytarz należy utrzymać do momentu wrzutu piłki). Ustawienie autowe formowane jest pomiędzy przerywanymi liniami piątego i piętnastego metra (nazwa odnosi się do ich odległości od linii bocznej)^[28][29].

Oprócz zawodników znajdujących się w ustawieniu oraz gracza wrzucającego piłkę w zagrywce udział bierze także jego bezpośredni przeciwnik stojący pomiędzy linią autową a linią piątego metra od strony linii bramkowej własnej drużyny. W momencie wprowadzenia piłki do gry zawodnik ten musi znajdować się co najmniej dwa metry od miejsca wrzutu oraz dwa metry od linii piątego metra^[30]. Dodatkowo każda z drużyn może zdecydować się na ustawienie łącznika, do którego zgrywana jest piłka. Gracz ten musi stać pomiędzy liniami piątego i piętnastego metra jednak nie mniej niż dwa metry od zawodników znajdujących się w ustawieniu autowym^[31]. Po sformowaniu ustawienia autowego lecz przed wrzutem piłki uczestniczący w zagrywce zawodnicy nie mogą opuszczać ustawienia, dozwolona jest jednak zamiana miejsc graczy znajdujących się w linii^[32][33].

Zawodnik zagrywający piłkę wrzuca ją prosto w korytarz pomiędzy liniami graczy dwóch drużyn w taki sposób, że piłka musi dotrzeć co najmniej do linii piątego metra^[34]. W momencie wrzutu jego obie stopy powinny znajdować się poza polem gry (przy założeniu, że kontakt z linią autową oznacza znajdowanie się na aucie)^[35][36]. Gra rozpoczyna się w momencie, w którym piłka opuści dłonie wrzucającego ją gracza^[37][38]. Wówczas zawodnicy znajdujący się w formacji autowej mogą wyskakiwać po piłkę oraz być podnoszeni i utrzymywani w górze przez pozostałych graczy poprzez chwytanie skaczących: od przodu (nie niżej niż na linii ud) oraz od tyłu (nie niżej niż na linii spodenek)^[a][33][40]. Zawodnicy mogą rywalizować o piłkę, łapać ją i odbijać, przy czym niedozwolone jest zagrywanie piłki ręką zewnętrzną (od strony własnej linii bramkowej) przez zawodnika wyskakującego lub podnoszonego, o ile obie jego dłonie nie znajdują się ponad jego głową^[41]. Dopuszczalne jest także powalanie na ziemię przeciwnika posiadającego piłkę, o ile nie znajduje się on w powietrzu^[42]. Po zagraniu piłki zawodnik ją wrzucający oraz jego bezpośredni przeciwnik mogą albo pozostać na swoich miejscach (w pięciometrowym korytarzu autowym), dołączyć do ustawienia autowego jako dodatkowi jego członkowie, zająć pozycję łącznika (jeśli dotąd była ona wolna), albo też wycofać się poza ustawienie autowe^[38][43].

Zagrywka autowa kończy się, gdy piłka (zawodnik z piłką) opuści ustawienie autowe albo opuści korytarz pomiędzy liniami piątego i piętnastego metra. Ten sam efekt następuje, gdy dojdzie do sformowania rucka albo maula, zaś akcja przesunie się na tyle, że stopy wszystkich zawodników biorących udział w zagrywce przesuną się poza linię wrzutu. Dodatkowo aut kończy się, gdy piłka staje się niemożliwa do zagrania^[44][45].

Moment zakończenia zagrywki autowej jest istotny o tyle, że z chwilą tą ustają skutki spalonego w aucie. W samej formacji autowej linię spalonego, za którą niedozwolone jest aktywne uczestniczenie w grze, wyznacza początkowo linia wrzutu. Nie popełnia przy tym przewinienia zawodnik, który w efekcie nieskutecznej walki o piłkę przekroczy linię wrzutu, jednak natychmiast powróci na swoją stronę. Po zetknięciu się przez piłkę z jednym z graczy albo polem gry linię spalonego wyznacza piłka. W przypadku sformowania się rucka albo maula gracze biorący udział w ustawieniu autowym mogą albo dołączyć do przegrupowania, albo wycofać się za nową linię spalonego przebiegającą przez najbardziej wysuniętą do tyłu nogę zawodnika własnej drużyny. Do czasu zakończenia autu gracze w nim uczestniczący nie mogą też przekraczać linii piętnastego metra – poza krótkotrwałą sytuacją, w której zawodnik opuści formację, chcąc złapać piłkę, o której błędnie sądzi, że wyleci poza korytarz przeznaczony na ustawienie autowe^[46]. Zawodnicy nieuczestniczący w ustawieniu autowym muszą znajdować się w odległości co najmniej 10 metrów od linii wrzutu od strony własnej linii bramkowej (albo za linią bramkową, jeżeli ta znajduje się bliżej). Gracze drużyny wrzucającej piłkę mogą w momencie wrzutu przesunąć się do przodu w nadziei na złapanie piłki, która przekroczy linię piętnastego metra. W razie zajścia takiej sytuacji uprawnieni do przesunięcia się do przodu są także gracze drugiej drużyny, którzy nie popełniają wówczas przewinienia w związku z pozycją spaloną. Jeżeli jednak piłka nie przekroczy linii piętnastego metra, zawodnicy obu drużyn muszą wycofać się na swoje początkowe pozycje w odległości co najmniej 10 metrów od ustawienia autowego^[45][47]

Szybki wrzut

W sytuacji, gdy piłka wyjdzie w aut, zaś drużyny nie sformowały jeszcze ustawienia autowego, dopuszczalny jest szybki wrzut (także szybki aut, ang. quick throw). Musi on jednak zostać wykonany tą samą piłką, której używano dotychczas, a która po wyjściu w aut nie może mieć kontaktu z nikim innym niż zawodnik, który wprowadza ją do gry (oraz ewentualnie zawodnik, który wyszedł z piłką w aut)^[48][49]. W tej sytuacji piłkę zagrywa się z dowolnego punktu pomiędzy miejscem wyjścia piłki w aut^[b] a linią bramkową własnej drużyny. Dodatkowo wrzut należy wykonać równolegle albo w kierunku własnej linii bramkowej^[c]. Zawodnik wprowadzający piłkę do gry musi mieć obie stopy poza polem gry (na aucie), zaś piłka musi dotrzeć do linii piątego metra, nim ponownie zostanie zagrana^[52][53]. Spotyka się rozegranie szybkiego wrzutu poprzez podanie do samego siebie. W tej sytuacji zawodnik wyrzuca piłkę w taki sposób, by zdążyć ją złapać za linią piątego metra nieatakowany przez rywali^[54][55].

Przewinienia w aucie

Przyznaniem rzutu karnego skutkują następujące przekroczenia przepisów:

• przetrzymywanie piłki przez zawodnika, który wyszedł z nią w aut (uniemożliwianie wykonania szybkiego wrzutu)^[53][56],

• w ustawieniu autowym:
  • wchodzenie w kontakt z zawodnikami przeciwnika przed wprowadzeniem piłki do gry^[33][57],
  • pozostawanie zawodnika wrzucającego piłkę lub jego bezpośredniego przeciwnika poza wyznaczonymi pozycjami (pozycja spalona wrzucającego)^[38][58],
  • łapanie i sprowadzanie na ziemię zawodnika w posiadaniu piłki znajdującego się w powietrzu (w wyskoku lub podnoszonego)^[38][42],
  • pozostawanie na pozycji spalonej (dotyczy zarówno zawodników biorących udział w zagrywce, jak i znajdujących się poza ustawieniem autowym)^[59][60],
  • opuszczenie ustawienia autowego przed zakończeniem autu (poza przesunięciem się na wolną pozycję łącznika)^[59][61].

Z kolei następujące przewinienia karane są rzutem wolnym:

• w ustawieniu autowym:
  • zwłoka w sformowaniu ustawienia autowego^[62][33],
  • błędne sformowanie ustawienia autowego, w tym nieutrzymanie metrowego korytarza pomiędzy liniami^[28][63],
  • wystawienie do zagrywki autowej większej liczby zawodników, niż zadeklarowała drużyna wrzucająca piłkę (poza sytuacjami, gdy grę wznowiono natychmiast po sformowaniu autu)^[24][33],
  • brak lub błędne ustawienie bezpośredniego przeciwnika gracza wrzucającego piłkę^[30][33],
  • błędne ustawienie lub wystawienie większej liczby łączników^[31][33],
  • opuszczenie przez zawodników ustawienia autowego przed wrzutem piłki (poza usunięciem nadliczbowych graczy przez drużynę niewznawiającą gry)^[64][33],
  • nieprawidłowe podnoszenie zawodników^[65][33],
  • wyskakiwanie lub podnoszenie zawodników przed wrzutem piłki do formacji^[33][66],
  • zwłoka lub markowanie wrzutu piłki^[67][68],
  • blokowanie wrzutu^[69][68],
  • zagranie piłki przez zawodnika skaczącego lub podnoszonego jego zewnętrzną ręką (poza sytuacją, w której obie jego dłonie znajdują się powyżej głowy)^[38][70],
  • przetrzymywanie podniesionego zawodnika w powietrzu już po tym, jak zakończyła się walka o piłkę^[38][40],
  • opuszczenie strefy 10 metrów od linii wrzutu w sytuacji zajęcia pozycji do otrzymania piłki poza ustawieniem autowym^[38][71]
• w przypadku szybkiego wrzutu: zagranie piłki zanim ta dotrze do linii piątego metra, przeszkadzanie piłce w dotarciu do linii piątego metra^[49][72].

Opcja wyboru młyna lub autu przysługuje drużynie przeciwnej za:

• wkroczenie na pole gry przez zawodnika wrzucającego piłkę^[73][74],
• wrzut zbyt krótki^[74][75]
• zagranie piłki zanim ta dotrze do linii piątego metra (w ustawieniu autowym)^[68][76],
• wrzut tendencyjny – nie wzdłuż linii wrzutu (w ustawieniu autowym)^[68][77] bądź wykonany do przodu (przy szybkim wrzucie)^[53][78],
• błędne miejsce wprowadzenia piłki (przy szybkim wrzucie)^[53][79].

Technika i taktyka gry

Zagrywka autowa, w szczególności zaś sformowanie ustawienia autowego powoduje, że na ogół wszyscy zawodnicy formacji młyna zgrupowani są w jednej części placu gry. Dzięki temu większa część szerokości boiska pozostaje dostępna do gry dla pozostałych siedmiu zawodników drużyny będącej w posiadaniu piłki. Podobnie jak w przypadku młyna, sprawne wygranie własnego wrzutu pozwala drużynie atakującej na przeprowadzenie z góry ustalonej akcji w grze otwartej^[80][81]. Wskazuje się, że w zależności od potrzeb przy pomocy zagrywki autowej można zarówno przyspieszyć grę, jak i ją zwolnić, uniemożliwić rywalowi skorzystanie z posiadanych atutów, wykorzystać jego słabe punkty itd.^[82]

Drużyna zagrywająca ma tę przewagę, że jej członek stara się wrzucić piłkę w taki sposób, by była ona dostępna jedynie dla zawodnika znajdującego się we wcześniej umówionym miejscu (w uproszczeniu: wrzut na początek formacji, na jej środek lub koniec). Znaczenie ma przy tym zarówno wysokość, tor lotu zagrywanej piłki, jak i moment jej wprowadzenia do gry^[81][83]. Synchronizacji zawodników: wrzucającego, skaczącego i podnoszących służą hasła wywoływane przez jednego z graczy (może być to zarówno wrzucający, jak i skaczący). Hasła służą także informowaniu członków zespołu o wybranym wariancie zagrania^[25][81][84]. Dodatkowo w celu zmylenia przeciwnika gracze drużyny zagrywającej przesuwają się w ustawieniu autowym do przodu i tyłu, zamieniają się miejscami, markują wyskok, przez co rywalom trudno jest odgadnąć, który z zawodników będzie podnoszony^[81][85][86].

Najczęściej piłka wrzucana jest do gracza znajdującego się w środku lub na końcu linii. Podnoszony zawodnik po wywalczeniu piłki zagrywa ją zwykle do łącznika – czy to jeszcze z powietrza, czy też już po opuszczeniu na ziemię^[81]. Innym popularnym zagraniem, zwłaszcza gdy aut rozgrywany jest w bezpośrednim pobliżu linii bramkowej rywala, jest związanie maula autowego wokół zawodnika, który wygrał walkę o piłkę. Drużyna w ataku korzystając z początkowego impetu, usiłuje wówczas wepchnąć wszystkich uczestniczących w zagrywce graczy na pole punktowe, by tam przyłożyć piłkę^[87].

Stosuje się także celowe przerzucenie ustawienia autowego w ten sposób, że piłka poza zasięgiem wszystkich graczy przelatuje ponad linią piętnastego metra i dociera do nadbiegającego zza linii spalonego gracza formacji ataku. Taktyka ta początkowo była popularna głównie w przypadku autów rozgrywanych w odległości pięciu metrów od własnego pola punktowego. Spowodowane było to różnicami w wyznaczaniu linii spalonego dla graczy dwóch drużyn nieuczestniczących w formacji autowej – dla zespołu w obronie (wprowadzającego piłkę z autu) stanowi ją linia bramkowa, dzięki czemu jego gracze mają do piłki dwa razy bliżej niż przeciwnicy odsunięci o 10 metrów według przepisów ogólnych. Niemniej już podczas pucharu świata w 2019 roku zaczęto obserwować, że drużyny stosują ten zaskakujący wariant rozegrania autu także w innych częściach boiska^[88][89]. W drugiej dekadzie XXI wieku spopularyzowano także ustawianie jako pierwszego w linii zawodnika formacji ataku, którego obecność sugeruje możliwość wyboru krótkiego wrzutu i szybkiego ataku wzdłuż linii bocznej, bez konieczności szerokiego rozgrywania piłki w kierunku przeciwnego skraju boiska^[89].

Ze względów taktycznych spotyka się także zagrywki, w których ustawienie autowe składa się z mniej niż siedmiu graczy – aż do minimalnej liczby dwóch zawodników zajmujących miejsce w formacji. Jako przyczyny takiej decyzji wskazuje się: chęć pozostawienia cięższych graczy formacji młyna dostępnych do gry otwartej, chęć zaskoczenia rywali nietypową zagrywką albo konieczność przezwyciężenia trudności w wygraniu piłki w aucie mimo własnego wrzutu (np. z uwagi na przewagę wzrostu drużyny przeciwnej)^[27].

Inne warianty rugby

Powyższe zasady dotyczą podstawowej, piętnastoosobowej odmiany gry w rugby union uprawianej przez osoby dorosłe. Wśród dzieci i młodzieży początkowo auty nie są rozgrywane w ogóle, a w kolejnych grupach wiekowych wprowadzane są zagrywki autowe bez walki o piłkę, następnie z walką o piłkę lecz bez podnoszenia (dokładne zasady zależą od krajowej federacji)^[90]. Odstępstw od zasad ogólnych nich nie przewidują już przepisy dla grupy wiekowej U-19 czy zmodyfikowane przepisy stosowane w rugby 10^[91]. Dla pozostałych odmian rugby union ustanowiono jednak odrębne reguły.

W rugby 7 jedyną zmianą jest wprowadzenie wynoszącego 15 sekund ograniczenia czasu na sformowanie ustawienia autowego. Jego przekroczenie skutkuje przyznaniem drugiej drużynie rzutu wolnego^[92]. W rugby X (także XRugby), wariancie o ograniczonej liczbie graczy i rozgrywanym na mniejszym boisku, w zagrywce autowej bierze udział po trzech graczy z każdej z drużyn. Spośród nich dwóch rywalizuje o piłkę, a trzeci wrzuca piłkę (jego bezpośredni rywal musi znajdować się w odległości nie większej niż pięć metrów od linii autowej). Podnoszenie zawodników nie jest dozwolone^[93].

Auty rozumiane jako stały fragment gry nie występują w przepisach touch rugby (odmiana o ograniczonym kontakcie fizycznym, potocznie zwana w Polsce „paryżanką”^[94]) oraz w rugby TAG (odmiana bezkontaktowa, ang. tag rugby). Drużyna, której przysługuje prawo wznowienia gry, rozpoczyna akcję w odległości pięciu metrów od linii autowej poprzez ruck ball – przejście ponad piłką położoną na boisku^[95][96]. Zagrywki autowe nie są też spotykane w plażowych odmianach rugby union. W pięcioosobowym rugby plażowym w przypadku wyjścia przez piłkę w aut, drużyna, która nie miała jako ostatnia kontaktu z piłką, wznawia grę poprzez rzut wolny^[97]. W plażowym touch rugby oraz plażowym rugby TAG sankcją za wyprowadzenie piłki w aut jest przyznanie drużynie przeciwnej wolnego podania (rywale muszą cofnąć się o pięć metrów)^[98][99].

Wznowień gry z autu nie przewidują także przepisy pokrewnej, choć niezależnej od rugby union dyscypliny sportu, jaką jest rugby league. Ich wyeliminowanie w 1897 roku było – obok zmiany wartości punktowej poszczególnych zagrań – jedną z pierwszych zmian, jakie wprowadzono po wyodrębnieniu się tej odmiany rugby dwa lata wcześniej. W rugby league w przypadku wyjścia piłki w aut następuje (w zależności od innych okoliczności): zmiana posiadania piłki, rzut wolny, wznowienie gry poprzez tap restart (dotknięcie piłki uniesioną stopą) bądź play the ball (przetoczenie stopą piłki położonej na boisku)^[100][101].

Historia

W początkach gry nie było ujednoliconych zasad autu. W drugiej połowie XIX w. w Anglii wrzut z autu następował z miejsca, w którym wrzucający złapał piłkę, natomiast w Szkocji w miejscu, w którym piłka opuściła boisko. W zasadach gry przyjętych przez angielską federację Rugby Football Union przyjęto ostatecznie szkocką wersję^[102].

Zasada, zgodnie z którą można było bezpośrednio kopnąć w aut z dowolnego miejsca na boisku i wrzut z autu następował w miejscu, w którym piłka opuściła pole gry, obowiązywała przez dziesięciolecia. Ponieważ był to najprostszy sposób na zdobycie terenu, kopy w aut i wrzuty z autu bardzo często przerywały grę, a zawodnicy rzadziej korzystali z innych, bardziej widowiskowych metod zdobywania terenu^[103]. W rugby league już na przełomie XIX i XX w. wrzuty z autu uznano za bezużyteczne i niebezpieczne, powodujące tylko liczne karne, w związku z czym je zlikwidowano, co służyło uatrakcyjnieniu widowiska^[104][105]. W rugby union zmian nie było, a do 1939 była możliwość wyboru po wyjściu piłki w aut młyna zamiast wrzutu z autu^[106]. Po drugiej wojnie światowej Francuzi zaczęli urozmaicać wrzuty z autów poprzez zmienianie pozycji przez graczy i różne rodzaje rzutów^[107].

Łatwość przesuwania gry poprzez kopy w aut budziła wątpliwości na półkuli południowej. W 1920 wprowadzono tzw. Auckland Rules – zaproponowane w Nowej Zelandii zmiany w przepisach dopuszczone do używania w wewnętrznych meczach. Wśród nich była zaakceptowana w 1921 propozycja zakazu wykopywania piłki bezpośrednio w aut poza polami 22 metrów^[108]. Ten wyjątek obowiązywał do 1929, gdy Nowozelandczycy zgodzili się porzucić Auckland Rules^[109]. Ponownie podobne rozwiązanie wprowadzono w kolejnej dekadzie. W Australii, gdzie rugby union konkurowało z szybszymi wówczas odmianami gry (rugby league i futbol australijski), w 1936 uzyskano zgodę na wprowadzenie w Nowej Południowej Walii i Nowej Zelandii zasady, zgodnie z którą bezpośredni kop w aut przesuwał grę do miejsca wyjścia piłki poza boisko jedynie w przypadku kopu z własnego pola 22 metrów^[103].

Choć te zasady obowiązywały jedynie w meczach wewnętrznych na wymienionych dwóch terytoriach, reszta świata stopniowo zaczynała dostrzegać problem (w czym pomógł mecz Walii ze Szkocją z 1963, podczas którego było 111 autów^{[110][111][103]}). W 1968 australijską regułę wprowadzono jako eksperymentalne prawo na całym świecie^[112][103], a w 1970 przyjęto na stałe^[113][103]. Odtąd, w przypadku wykopania piłki bezpośrednio z aut, wrzut z autu następował na wysokości miejsca kopu (chyba że miał on miejsce we własnym polu 22 metrów)^[114]. Zmiany te stanowiły znaczący impuls dla zwiększenia roli obrońcy na boisku^[115][116]. W 1964 wprowadzono także linię spalonego na 10 metrów od miejsca wrzutu, tworząc na boisku miejsce dla szybszej gry^[117][118]. W 1972 rozważano nawet likwidację wrzutów z autu^[114].

W latach 90. XX w. wprowadzono możliwość wspierania graczy walczących o piłkę przy wrzucie z autu, co znacząco zwiększyło szansę drużyny wrzucającej piłkę na wygranie autu i co za tym idzie zmniejszyło liczbę kopów w aut^[119][120]. Ze statystyk wynika, że ich przeciętna liczba podczas meczu spadła pomiędzy latami 70. XX w. a drugą dekadą XXI w. o ponad połowę (z 60 do 24–26 na mecz)^[121].

Zobacz multimedia związane z tematem: Aut (rugby union)

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• MichaelM. Aylwin MichaelM., MarkM. Evans MarkM., Unholy Union: When Rugby Collided with the Modern World, Londyn: Constable, 2019, ISBN 978-1-47213-068-6  (ang.).
• MathewM. Brown MathewM., PatrickP. Guthrie PatrickP., GregG. Growden GregG., Rugby For Dummies, wyd. 2, Mississauga: John Wiley & Sons, 2007, ISBN 978-0-470-15327-7  (ang.).
• TonyT. Collins TonyT., The Oval World: A Global History of Rugby, Londyn – Nowe Delhi – Nowy Jork – Sydney: Bloomsbury, 2015, ISBN 978-1-4088-4371-0  (ang.).
• HuwH. Richards HuwH., A Game for Hooligans: The History of Rugby Union, Londyn – Edynburg: Mainstream Publishing, 2007, ISBN 978-1-84596-255-5  (ang.).
• DonaldD. Sommerville DonaldD., The Encyclopedia of Rugby Union, Londyn: Aurum Press, 1997, ISBN 1-85410-481-0  (ang.).
• History of the Laws of Rugby Football, [w:] Rugby Football History [online] [dostęp 2020-04-21]  (ang.).
• Laws by number | Standard laws | 18 Touch, quick throw and lineout [online], World Rugby [dostęp 2021-12-08]  (ang.).
• World Rugby, Przepisy gry | Rugby [online], Polski Związek Rugby, 2021 [dostęp 2021-12-08] [zarchiwizowane z adresu 2021-10-19]  (pol.).