Bliskowschodni zespół oddechowy

Bliskowschodni zespół oddechowy
Ilustracja
MERS-CoV przyczepione do komórki. Obraz ze skaningowego mikroskopu elektronowego
Czynnik chorobotwórczy
Nazwa

MERS-CoV (wirus)[1]

Rezerwuar

wielbłąd, nietoperz, człowiek[1][2][3]

Epidemiologia
Droga szerzenia

kontakt z chorym, zoonoza (przypuszczalnie)[1][4]

Występowanie

cały świat (głównie Arabia Saudyjska)[2][5]

Prawo
Podlega zgłoszeniu WHO

Tak[1]

Klasyfikacje
ICD-10

B97.2
Koronawirusy jako przyczyna chorób sklasyfikowanych w innych rozdziałach

Multimedia w Wikimedia Commons

Bliskowschodni zespół oddechowy[1], MERS (od ang. Middle East respiratory syndrome) – opisana w 2012 roku[6] ciężka choroba zakaźna, wywoływana przez koronawirusa MERS-CoV[1][2].

Etiologia

Przyczyną choroby jest MERS-CoV, wyizolowany po raz pierwszy od chorego w 2012 roku w szpitalu w Dżuddzie, należący do rodzaju koronawirusów (wirusy z jednoniciowym RNA, odpowiedzialne także za często łagodne zakażenia górnych dróg oddechowych, SARS oraz COVID-19)[6][7][8][9][10]. Wysunięto teorię, że głównymi rezerwuarami tego wirusa są wielbłądy (izolowano go w wydzielinach dróg oddechowych, moczu, kale i mleku) i nietoperze[1][4][11].

Patogeneza

Celem ataku wirusa są komórki posiadające na swojej błonie komórkowej dipeptydylopeptydazę 4 (DPP4), m.in. komórki nabłonka oddechowego, limfocyty T, monocyty i makrofagi[1][12][13]. Ich zakażenie skutkuje wydzielaniem cytokin, a co za tym idzie rozwojem zapalenia[1]. Kontakt z wirusem zapewnia krótkotrwałą odporność opartą na działaniu przeciwciał[2][14].

Epidemiologia

Drogi szerzenia MERS-CoV nie są w pełni znane, ale przypuszcza się, że jest on zdolny przenieść się z chorujących zwierząt na człowieka (zoonoza)[4], natomiast między ludźmi przemieszcza się drogą bezpośredniego kontaktu z chorym[1].

Ciężkie zakażenia występują przede wszystkim u osób starszych, niedawno operowanych i przewlekle chorych[1][15][16][17]. Wśród chorych dwie trzecie to mężczyźni[18].

Objawy i przebieg

Ciężkość przebiegu tej choroby jest różna: od całkowitego braku objawów do śmiertelnego zapalenia płuc[1][2][19]. Okres inkubacji wynosi 2–14 dni[1].

Objawy kliniczne

Początkowe objawy przypominają grypę, są to: gorączka, dreszcze, uczucie zmęczenia, kaszel (czasem krwioplucie), bóle mięśni, stawów, głowy i rzadziej występujące objawy ze strony układu pokarmowego (nudności oraz wymioty, ból brzucha, biegunka), ból gardła i nieżyt nosa[1][2][19][20]. Występująca początkowo duszność u połowy pacjentów szybko przechodzi w bardzo ciężkie zapalenie płuc[2][19][21]. Może ono wywołać zespół ostrej niewydolności oddechowej i wymusić konieczność zastosowania tlenoterapii oraz wentylacji mechanicznej[2][1][22]. Niekiedy występuje niewydolność nerek wymagająca dializy, a także zaburzenia krzepnięcia[1][19].

Badania obrazowe, laboratoryjne i histopatologia

Zdjęcie rentgenowskie i tomogram komputerowy klatki piersiowej ukazują zacienienia, nacieki i zmiany śródmiąższowe, czasami także niewielką ilość płynu w jamie opłucnej[1][19].

W krwi występuje leukopenia (ze szczególnie zaznaczoną limfopenią i monocytozą), trombocytopenia, obniżenie poziomu CRP, niskie stężenie hemoglobiny oraz albumin oraz zwiększenie aktywności LDH, AST i ALT (w około 50% przypadków)[1][23][24].

Aby potwierdzić zakażenie, należy wykonać PCR, do której materiałami mogą być np. wymazy z jamy nosowo-gardłowej albo popłuczyny oskrzelowo-pęcherzykowe; za jej pomocą można wykryć RNA wirusa[1][2]. Można także wykonać test ELISA w celu wykrycia przeciwciał przeciwko niemu[25].

Badanie histopatologiczne ukazuje[26]:

Leczenie

Kwas mykofenolowy

Nie opracowano leczenia przyczynowego, jedynie leczenie objawowe – wentylację mechaniczną, dializoterapię w przypadku niewydolności nerek oraz antybiotykoterapię przy nadkażeniu bakteryjnym[1]. Interferony typu I (IFN-α i w szczególności IFN-β) działają przeciwko wirusowi in vitro, a IFNα2b w połączeniu z rybawiryną zmniejszał uszkodzenie płuc (stosowanie samej rybawiryny w standardowych ilościach nie dawało żadnych efektów)[2][27][28]. Potencjalnym lekiem jest kwas mykofenolowy[28]. Stosowanie glikokortykosteroidów nie zwiększa przeżywalności[2].

Zapobieganie

Tabliczka ostrzegająca podróżnych przed bliskowschodnim zespołem oddechowym

Nie opracowano szczepionki[1][24]. Prewencja opiera się na częstym myciu rąk, unikaniu dotykania rękoma twarzy i odpowiednim ubiorze przy kontakcie z chorym[1][29][30]. Chory powinien być odizolowany w izolatce spełniającej standardy AIIR[1].

Rokowanie

Śmiertelność choroby jest dość wysoka, wynosi około 35%; najwyższa jest u pacjentów po 70. roku życia[7][11][16][31][32]. Stwierdzono, że opóźnienie w rozpoznaniu MERS ma negatywny wpływ na przeżywalność[33]. Śmiertelność jest mniejsza u kobiet (nieznacznie), młodych pacjentów, ludzi spoza Arabii Saudyjskiej, pracowników służby zdrowia (znacznie), osób wcześniej zdrowych i u chorych w stabilnym stanie[18].

Epidemie choroby

Epidemia na Bliskim Wschodzie

Pierwsza epidemia MERS miała miejsce w roku 2012 w Dżuddzie, tuż po identyfikacji MERS-CoV[34]. Większość zachorowań dotyczyła pracowników szpitali (przyczyną szybkiego przenoszenia się wirusa były zatłoczone oddziały ratunkowe), co powodowało nawet przymus zamknięcia niektórych placówek. Wtedy też wysunięto teorię, że wirus przenosi się drogą kropelkową[34][35]. Później donoszono o wystąpieniach choroby w Katarze, Bahrajnie, Jordanii, Kuwejcie i Tunezji[34].

Epidemia w Korei Południowej

 Osobny artykuł: Epidemia wirusa MERS w Korei Południowej (2015).

Choroba po raz pierwszy wystąpiła w Korei Południowej 20 maja 2015 roku u biznesmena, który odwiedzał państwa na Bliskim Wschodzie[36][37]. Wirus łatwo przenosił się w szpitalach i między szpitalami[38]. Przywleczenie tej choroby stało się przyczyną drugiej pod względem wielkości epidemii, podczas której zachorowało 186 osób, 36 zmarło, a co najmniej 16 693 zostało odizolowanych w związku z podejrzeniem kontaktu z wirusem[36][39][40].

Do 21 lipca 2017 roku potwierdzono 2 040 przypadków choroby i 712 śmierci z powodu MERS[41].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w Szczeklik i Gajewski 2017 ↓, s. 741.
  2. ↑ a b c d e f g h i j k AlimuddinA. Zumla AlimuddinA., David SD.S. Hui David SD.S., StanleyS. Perlman StanleyS., Middle East Respiratory Syndrome, „The Lancet”, 386 (9997), 2015, s. 995–1007, DOI: 10.1016/S0140-6736(15)60454-8, ISSN 0140-6736, PMID: 26049252, PMCID: PMC4721578 [dostęp 2017-09-14] .
  3. ↑ Abdelmalik I.A.I. Khalafalla Abdelmalik I.A.I. i inni, MERS-CoV in Upper Respiratory Tract and Lungs of Dromedary Camels, Saudi Arabia, 2013-2014, „Emerging Infectious Diseases”, 21 (7), 2015, s. 1153–1158, DOI: 10.3201/eid2107.150070, ISSN 1080-6059, PMID: 26079346, PMCID: PMC4480395 [dostęp 2017-09-25] .
  4. ↑ a b c Jaffar A.J.A. Al-Tawfiq Jaffar A.J.A., AlimuddinA. Zumla AlimuddinA., Ziad A.Z.A. Memish Ziad A.Z.A., Coronaviruses: severe acute respiratory syndrome coronavirus and Middle East respiratory syndrome coronavirus in travelers, „Current Opinion in Infectious Diseases”, 27 (5), 2014, s. 411–417, DOI: 10.1097/QCO.0000000000000089, ISSN 1473-6527, PMID: 25033169 [dostęp 2017-09-23] .
  5. ↑ XinX. Chen XinX. i inni, Comparative epidemiology of Middle East respiratory syndrome coronavirus (MERS-CoV) in Saudi Arabia and South Korea, „Emerging Microbes & Infections”, 6 (6), 2017, e51, DOI: 10.1038/emi.2017.40, ISSN 2222-1751, PMID: 28588290, PMCID: PMC5520315 [dostęp 2017-10-09] .
  6. ↑ a b Ali M.A.M. Zaki Ali M.A.M. i inni, Isolation of a novel coronavirus from a man with pneumonia in Saudi Arabia, „The New England Journal of Medicine”, 367 (19), 2012, s. 1814–1820, DOI: 10.1056/NEJMoa1211721, ISSN 1533-4406, PMID: 23075143 [dostęp 2017-09-23] .
  7. ↑ a b Courtney M.C.M. Daczkowski Courtney M.C.M. i inni, Structurally guided removal of deISGylase biochemical activity from papain-Like protease originating from the Middle East Respiratory Syndrome Virus, „Journal of Virology”, 2017, DOI: 10.1128/JVI.01067-17, ISSN 1098-5514, PMID: 28931677 [dostęp 2017-10-08] .
  8. ↑ FatmaF. Bayrakdar FatmaF. i inni, [Molecular diagnosis and phylogenetic analysis of the first MERS case in Turkey], „Mikrobiyoloji Bulteni”, 49 (3), 2015, s. 414–422, ISSN 0374-9096, PMID: 26313282 [dostęp 2017-10-08] .
  9. ↑ W.W. Widagdo W.W. i inni, MERS-coronavirus: From discovery to intervention, „One Health”, 3, 2016, s. 11–16, DOI: 10.1016/j.onehlt.2016.12.001, ISSN 2352-7714, PMID: 28616497, PMCID: PMC5454172 [dostęp 2017-10-09] .
  10. ↑ Alexander E.A.E. Gorbalenya Alexander E.A.E. i inni, Severe acute respiratory syndrome-related coronavirus. The species and its viruses – a statement of the Coronavirus Study Group, biorxiv, 2020, DOI: 10.1101/2020.02.07.937862, preprint  (ang.).
  11. ↑ a b MohamedM. Alnazawi MohamedM., AbdallahA. Altaher AbdallahA., MahmoudM. Kandeel MahmoudM., Comparative Genomic Analysis MERS CoV Isolated from Humans and Camels with Special Reference to Virus Encoded Helicase, „Biological & Pharmaceutical Bulletin”, 40 (8), 2017, s. 1289–1298, DOI: 10.1248/bpb.b17-00241, ISSN 1347-5215, PMID: 28769010 [dostęp 2017-10-08] .
  12. ↑ V. StalinV.S. Raj V. StalinV.S. i inni, Dipeptidyl peptidase 4 is a functional receptor for the emerging human coronavirus-EMC, „Nature”, 495 (7440), 2013, s. 251–254, DOI: 10.1038/nature12005, ISSN 1476-4687, PMID: 23486063 [dostęp 2017-09-23] .
  13. ↑ WentaoW. Li WentaoW. i inni, Identification of sialic acid-binding function for the Middle East respiratory syndrome coronavirus spike glycoprotein, „Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America”, 2017, DOI: 10.1073/pnas.1712592114, ISSN 1091-6490, PMID: 28923942 [dostęp 2017-10-08] .
  14. ↑ Pyoeng GyunP.G. Choe Pyoeng GyunP.G. i inni, MERS-CoV Antibody Responses 1 Year after Symptom Onset, South Korea, 2015, „Emerging Infectious Diseases”, 23 (7), 2017, s. 1079–1084, DOI: 10.3201/eid2307.170310, ISSN 1080-6059, PMID: 28585916, PMCID: PMC5512479 [dostęp 2017-10-09] .
  15. ↑ Yaseen M.Y.M. Arabi Yaseen M.Y.M. i inni, Critically Ill Patients With the Middle East Respiratory Syndrome: A Multicenter Retrospective Cohort Study, „Critical Care Medicine”, 2017, DOI: 10.1097/CCM.0000000000002621, ISSN 1530-0293, PMID: 28953042 [dostęp 2017-10-06] .
  16. ↑ a b Ya-MinY.M. Yang Ya-MinY.M. i inni, Impact of Comorbidity on Fatality Rate of Patients with Middle East Respiratory Syndrome, „Scientific Reports”, 7, 2017, DOI: 10.1038/s41598-017-10402-1, ISSN 2045-2322, PMID: 28900101, PMCID: PMC5596001 [dostęp 2017-10-09] .
  17. ↑ Rakan I.R.I. Nazer Rakan I.R.I., Outbreak of Middle East Respiratory Syndrome-Coronavirus Causes High Fatality After Cardiac Operations, „The Annals of Thoracic Surgery”, 104 (2), 2017, e127–e129, DOI: 10.1016/j.athoracsur.2017.02.072, ISSN 1552-6259, PMID: 28734432 [dostęp 2017-10-09] .
  18. ↑ a b Anwar E.A.E. Ahmed Anwar E.A.E., The predictors of 3- and 30-day mortality in 660 MERS-CoV patients, „BMC Infectious Diseases”, 17, 2017, DOI: 10.1186/s12879-017-2712-2, ISSN 1471-2334, PMID: 28893197, PMCID: PMC5594447 [dostęp 2017-10-09] .
  19. ↑ a b c d e State of Knowledge and Data Gaps of Middle East Respiratory Syndrome Coronavirus (MERS-CoV) in Humans, „PLoS Currents”, 5, 2013, DOI: 10.1371/currents.outbreaks.0bf719e352e7478f8ad85fa30127ddb8, ISSN 2157-3999, PMID: 24270606, PMCID: PMC3828229 [dostęp 2017-10-06] .
  20. ↑ Louise C.L.C. O’Keefe Louise C.L.C., Middle East Respiratory Syndrome Coronavirus, „Workplace Health & Safety”, 64 (5), 2016, s. 184–186, DOI: 10.1177/2165079915607497, ISSN 2165-0969, PMID: 26407596 [dostęp 2017-10-07] .
  21. ↑ JingxianJ. Zhao JingxianJ. i inni, Recovery from the Middle East respiratory syndrome is associated with antibody and T-cell responses, „Science Immunology”, 2 (14), 2017, DOI: 10.1126/sciimmunol.aan5393, ISSN 2470-9468, PMID: 28778905, PMCID: PMC5576145 [dostęp 2017-10-09] .
  22. ↑ Yaseen M.Y.M. Arabi Yaseen M.Y.M. i inni, Clinical course and outcomes of critically ill patients with Middle East respiratory syndrome coronavirus infection, „Annals of Internal Medicine”, 160 (6), 2014, s. 389–397, DOI: 10.7326/M13-2486, ISSN 1539-3704, PMID: 24474051 [dostęp 2017-10-09] .
  23. ↑ Ga EunG.E. Park Ga EunG.E. i inni, Differential Cell Count and CRP Level in Blood as Predictors for Middle East Respiratory Syndrome Coronavirus Infection in Acute Febrile Patients during Nosocomial Outbreak, „Journal of Korean Medical Science”, 32 (1), 2017, s. 151–154, DOI: 10.3346/jkms.2017.32.1.151, ISSN 1011-8934, PMID: 27914145, PMCID: PMC5143288 [dostęp 2017-10-09] .
  24. ↑ a b Amy B.A.B. Papaneri Amy B.A.B. i inni, Middle East respiratory syndrome: obstacles and prospects for vaccine development, „Expert review of vaccines”, 14 (7), 2015, s. 949–962, DOI: 10.1586/14760584.2015.1036033, ISSN 1476-0584, PMID: 25864502, PMCID: PMC4832601 [dostęp 2017-10-09] .
  25. ↑ SuvangS. Trivedi SuvangS. i inni, Inclusion of MERS-spike protein ELISA in algorithm to determine serologic evidence of MERS-CoV infection, „Journal of Medical Virology”, 2017, DOI: 10.1002/jmv.24948, ISSN 1096-9071, PMID: 28906003 [dostęp 2017-10-08] .
  26. ↑ Khaled O.K.O. Alsaad Khaled O.K.O. i inni, Histopathology of Middle East respiratory syndrome coronovirus (MERS-CoV) infection – clinicopathological and ultrastructural study, „Histopathology”, 2017, DOI: 10.1111/his.13379, ISSN 1365-2559, PMID: 28858401 [dostęp 2017-10-09] .
  27. ↑ Jasper F.W.J.F.W. Chan Jasper F.W.J.F.W. i inni, Broad-spectrum antivirals for the emerging Middle East respiratory syndrome coronavirus, „The Journal of Infection”, 67 (6), 2013, s. 606–616, DOI: 10.1016/j.jinf.2013.09.029, ISSN 1532-2742, PMID: 24096239 [dostęp 2017-10-08] .
  28. ↑ a b Brit J.B.J. Hart Brit J.B.J. i inni, Interferon-β and mycophenolic acid are potent inhibitors of Middle East respiratory syndrome coronavirus in cell-based assays, „The Journal of General Virology”, 95 (Pt 3), 2014, s. 571–577, DOI: 10.1099/vir.0.061911-0, ISSN 0022-1317, PMID: 24323636, PMCID: PMC3929173 [dostęp 2017-10-08] .
  29. ↑ Ali A.A.A. Rabaan Ali A.A.A. i inni, Questionnaire-based analysis of infection prevention and control in healthcare facilities in Saudi Arabia in regards to Middle East Respiratory Syndrome, „Journal of Infection and Public Health”, 10 (5), 2017, s. 548–563, DOI: 10.1016/j.jiph.2016.11.008, ISSN 1876-035X, PMID: 28215912 [dostęp 2017-10-09] .
  30. ↑ SoraS. Yasri SoraS., VirojV. Wiwanitkit VirojV., Control of Middle East respiratory syndrome, „American Journal of Infection Control”, 45 (8), 2017, s. 937, DOI: 10.1016/j.ajic.2017.03.026, ISSN 1527-3296, PMID: 28526304 [dostęp 2017-10-09] .
  31. ↑ ShuaiS. Xia ShuaiS. i inni, Middle East respiratory syndrome coronavirus (MERS-CoV) entry inhibitors targeting spike protein, „Virus Research”, 194, 2014, s. 200–210, DOI: 10.1016/j.virusres.2014.10.007, ISSN 1872-7492, PMID: 25451066 [dostęp 2017-10-06] .
  32. ↑ Ali A.A.A. Rabaan Ali A.A.A., Middle East respiratory syndrome coronavirus: five years later, „Expert Review of Respiratory Medicine”, 2017, s. 1–12, DOI: 10.1080/17476348.2017.1367288, ISSN 1747-6356, PMID: 28826284 [dostęp 2017-10-09] .
  33. ↑ Anwar E.A.E. Ahmed Anwar E.A.E., Diagnostic delays in 537 symptomatic cases of Middle East respiratory syndrome coronavirus infection in Saudi Arabia, „International journal of infectious diseases: IJID: official publication of the International Society for Infectious Diseases”, 62, 2017, s. 47–51, DOI: 10.1016/j.ijid.2017.07.008, ISSN 1878-3511, PMID: 28728926 [dostęp 2017-10-08] .
  34. ↑ a b c Aisha M.A.M. Al-Osail Aisha M.A.M., Marwan J.M.J. Al-Wazzah Marwan J.M.J., The history and epidemiology of Middle East respiratory syndrome corona virus, „Multidisciplinary Respiratory Medicine”, 12, 2017, DOI: 10.1186/s40248-017-0101-8, ISSN 1828-695X, PMID: 28794876, PMCID: PMC5545842 [dostęp 2017-09-28] .
  35. ↑ Thamer H.T.H. Alenazi Thamer H.T.H. i inni, Identified Transmission Dynamics of Middle East Respiratory Syndrome Coronavirus Infection During an Outbreak: Implications of an Overcrowded Emergency Department, „Clinical Infectious Diseases”, 2017, DOI: 10.1093/cid/cix352, ISSN 1537-6591, PMID: 28575307 [dostęp 2017-10-09] .
  36. ↑ a b Jeong-SunJ.S. Yang Jeong-SunJ.S. i inni, Middle East Respiratory Syndrome in 3 Persons, South Korea, 2015, „Emerging Infectious Diseases”, 21 (11), 2015, s. 2084–2087, DOI: 10.3201/eid2111.151016, ISSN 1080-6040, PMID: 26488745, PMCID: PMC4622265 [dostęp 2017-09-28] .
  37. ↑ GerardoG. Chowell GerardoG., Julie M.J.M. Cleaton Julie M.J.M., CecileC. Viboud CecileC., Elucidating Transmission Patterns From Internet Reports: Ebola and Middle East Respiratory Syndrome as Case Studies, „The Journal of Infectious Diseases”, 214 (suppl_4), 2016, S421–S426, DOI: 10.1093/infdis/jiw356, ISSN 1537-6613, PMID: 28830110, PMCID: PMC5144900 [dostęp 2017-10-06] .
  38. ↑ HyunhoH. Jeong HyunhoH. i inni, Impact of Middle East respiratory syndrome outbreak on the use of emergency medical resources in febrile patients, „Clinical and Experimental Emergency Medicine”, 4 (2), 2017, s. 94–101, DOI: 10.15441/ceem.16.166, ISSN 2383-4625, PMID: 28717779, PMCID: PMC5511955 [dostęp 2017-10-09] .
  39. ↑ Hyuk-JunH.J. Chang Hyuk-JunH.J., Estimation of basic reproduction number of the Middle East respiratory syndrome coronavirus (MERS-CoV) during the outbreak in South Korea, 2015, „BioMedical Engineering OnLine”, 16, 2017, DOI: 10.1186/s12938-017-0370-7, ISSN 1475-925X, PMID: 28610609, PMCID: PMC5470331 [dostęp 2017-10-06] .
  40. ↑ Xu-ShengX.S. Zhang Xu-ShengX.S. i inni, Estimating and modelling the transmissibility of Middle East Respiratory Syndrome CoronaVirus during the 2015 outbreak in the Republic of Korea, „Influenza and Other Respiratory Viruses”, 11 (5), 2017, s. 434–444, DOI: 10.1111/irv.12467, ISSN 1750-2640, PMID: 28703921, PMCID: PMC5598245 [dostęp 2017-10-09] .
  41. ↑ TanarakT. Plipat TanarakT. i inni, Imported case of Middle East respiratory syndrome coronavirus (MERS-CoV) infection from Oman to Thailand, June 2015, „Eurosurveillance”, 22 (33), 2017, DOI: 10.2807/1560-7917.ES.2017.22.33.30598, ISSN 1025-496X, PMID: 28840828, PMCID: PMC5572941 [dostęp 2017-10-08] .

Bibliografia

  • Andrzej Szczeklik, Piotr Gajewski: Interna Szczeklika 2017. Kraków: Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, 2017, s. 741. ISBN 978-83-7430-517-4.

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

Kontrola autorytatywna (klasa chorób):
  • LCCN: sh2016002585
  • J9U: 987007401899605171