Dennis Hopper

Dennis Hopper

Dennis Hopper (2008)
Imię i nazwisko	Dennis Lee Hopper
Data i miejsce urodzenia	17 maja 1936 Dodge City
Data i miejsce śmierci	29 maja 2010 Venice
Zawód	aktor, reżyser, scenarzysta
Współmałżonek	Brooke Hayward (1961–1969; rozwód) Michelle Phillips (1970–1970; rozwód) Daria Halprin (1972–1976; rozwód) Katherine LaNasa (1989–1992; rozwód) Victoria Duffy (1996–2010; jego śmierć)
Lata aktywności	1954–2010
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Dennis Lee Hopper^[1] (ur. 17 maja 1936 w Dodge City, zm. 29 maja 2010 w Venice) – amerykański aktor, reżyser i scenarzysta filmowy, twórca filmu Swobodny jeździec.

Życiorys

Wczesne lata

Urodził się w Dodge City w Kansas jako syn Marjorie Mae (z domu Davis; ur. 12 lipca 1917, zm. 12 stycznia 2007) i Jamesa Millarda Hoppera (ur. 23 czerwca 1916, zm. 7 sierpnia 1982)^[2]. Miał dwóch braci: Marvina i Davida.

Po II wojnie światowej jego rodzina przeniosła się do Kansas City w Missouri. Uczęszczał do klasy artystycznej Kansas City Art Institute. Kiedy miał 13 lat wraz z rodziną przeprowadził się do San Diego, gdzie jego matka pracowała jako instruktorka ratownictwa, a ojciec był kierownikiem urzędu pocztowego. W szkole średniej Helix High School uczestniczył w kółku teatralnym i chórze. Studiował w Old Globe Theatre w San Diego^[3] a następnie przez pięć lat uczył się aktorstwa w nowojorskim Actors Studio pod kierunkiem Lee Strasberga. Jego kolegą był Vincent Price, którego pasja do sztuki wpłynęła na zainteresowanie Hoppera. Szczególnie lubił sztuki Williama Szekspira.

Kariera

W wieku 18 lat zadebiutował w telewizji w serialach: Cavalcade of America (1954) i Medic (1955)^[4]. W 1955 pojawił się jako jeden z członków gangu w filmie Buntownik bez powodu (Rebel Without a Cause). Na planie zaprzyjaźnił się z Jamesem Deanem i mocno przeżył jego śmierć^[5]. Zagrał kilka drugoplanowych ról w popularnych w latach 50. westernach. Jego czas nadszedł wraz z kultowym filmem drogi Swobodny jeździec (Easy Rider), opowiadającym o dwóch motocyklistach przemierzających Stany Zjednoczone. Hopper nie tylko wystąpił w filmie – wyreżyserował go i współtworzył scenariusz razem z Peterem Fondą. Film uznawany za jeden z najważniejszych obrazów nurtu kontestacji i za manifest pokolenia amerykańskiego lat 70. okazał się ogromnym sukcesem kasowym^[6]. Hopper i Fonda otrzymali nominację do Oscara za scenariusz. Z kolei szerzej nieznany wówczas Jack Nicholson miał szansę na nagrodę za rolę drugoplanową. Hopper nie potrafił sobie poradzić z sukcesem Swobodnego jeźdźca.

Najgorszy okres rozpoczął się podczas prac nad jego kolejnym projektem reżyserskim, dramatem Ostatni film (The Last Movie). Hopper przez rok montował film w swoim domu w Nowym Meksyku i każdego dnia wspomagał się innymi używkami^[6]; otrzymał za niego nagrodę na Festiwalu Filmowym w Wenecji, ale amerykańscy producenci nie chcieli go dystrybuować. Był dla nich niezrozumiały i zbyt artystyczny – tymczasem oni oczekiwali kolejnego hitu^[6].

Hopper przyznał, że dziennie potrafił wypić prawie dwa litry rumu i 28 piw. Jako psychopata Frank Booth w dramacie kryminalnym Davida Lyncha Blue Velvet (1986) zachwycił i jednocześnie przeraził publiczność i krytyków^[7]. Za kreację Wilbura „Shootera” Flatcha, walczącego ze swoim nałogiem alkoholika, który zostaje drugim trenerem małej drużyny koszykarskiej, w dramacie sportowym opartym na faktach Mistrzowski rzut (1986) otrzymał nominację do Oscara.

W latach 90. Hopper stał się etatowym odtwórcą drugoplanowych ról maniakalnych czarnych charakterów. Szczególnie udany był jego występ w dreszczowcu Speed: Niebezpieczna szybkość (1994), gdzie zagrał postać szaleńca, który podkłada bombę pod autobus miejski. Hopper przewodniczył jury konkursu głównego na 49. MFF w Wenecji (1992).

Sam postrzegał siebie raczej jako artystę-plastyka. Malował, interesował się fotografią, pisał wiersze. Jego fotogramy znajdują się w zbiorach kilku muzeów sztuki, w tym w LA Museum of Contemporary Art^[7]. Oprócz tego był koneserem i znanym kolekcjonerem sztuki nowoczesnej. Przyjaźnił się także z wieloma artystami, m.in. Andym Warholem.

Chociaż pokonał nałóg, wciąż grał w każdej możliwej produkcji. Stąd w jego filmografii roi się od filmów, które zazwyczaj spotkały się z negatywnym odbiorem wśród krytyków i widzów. Za najgorszą rolę drugoplanową jako Deacon w filmie Kevina Costnera Wodny świat (1995) zdobył Złotą Malinę.

Życie prywatne

W marcu 1955 spotykał się z Natalie Wood, a w latach 1959-1960 związany był z Tuesday Weld^[8]. Był pięciokrotnie żonaty. 9 sierpnia 1961 poślubił Brooke Hayward, z którą miał córkę Marin (ur. 26 czerwca 1962). 7 lutego 1969 się rozwiódł. W styczniu 1970 poznał Michelle Phillips. Pobrali się 31 października 1970. Małżeństwo przetrwało jedynie osiem dni, do 8 listopada 1970. Z powodu agresywnego zachowania aktora, jego alkoholowo-narkotykowych wypadów oraz dziwacznych upodobań seksualnych jego żona po tygodniu wczesnym rankiem uciekła z ich domu i pojechała na lotnisko. Hopper goniąc ją wjechał autem na płytę startową, by uniemożliwić start jej samolotu. Phillips później zeznała, że Hopper przykuwał ją kajdankami – inaczej uciekłaby wcześniej. 14 maja 1972 ożenił się z Darią Halprin. Mieli córkę Ruthannę Khalighi (ur. 5 grudnia 1972). W roku 1976 doszło do rozwodu. 17 czerwca 1989 wziął ślub z Katherine LaNasą, z którą miał syna Henry'ego Lee (ur. 11 września 1990). W roku 1992 się rozwiedli. 12 kwietnia 1996 ożenił się z Victorią Duffy, z którą miał córkę Galen Grier (ur. 2003).

28 września 2009 trafił do szpitala z objawami przypominającymi grypę. Badania potwierdziły najgorsze obawy – u Hoppera wykryto nieoperacyjnego raka prostaty^[7], wobec którego leczenie okazało się nieskuteczne i który spowodował przerzuty na kości. Jego organizm był zbyt słaby, żeby rozpocząć terapię. Hopper dowiedział się, że ma kilka miesięcy, by zamknąć swoje sprawy. Zmarł 29 maja 2010 w Venice w wyniku powikłań związanych z chorobą w wieku 74 lat^[9].

Wybrana filmografia

Aktor

• 1955: Buntownik bez powodu (Rebel Without a Cause) jako Goon
• 1955: Olbrzym (Giant) jako Jordan Benedict III
• 1967: Nieugięty Luke (Cool Hand Luke) jako Babalugats
• 1968: Powieście go wysoko (Hang 'Em High) jako prorok
• 1969: Swobodny jeździec (Easy Rider) jako Billy
• 1976: Szalony pies Morgan (Mad Dog Morgan) jako Daniel „Dan” Morgan
• 1979: Amerykański przyjaciel (Der Amerikanische Freund) jako Tom Ripley
• 1979: Czas apokalipsy (Apocalypse Now) jako Fotograf
• 1983: Rumble Fish jako Ojciec
• 1986: Mistrzowski rzut (Hoosiers) jako Wilbur „Shooter” Flatch
• 1986: Teksańska masakra piłą mechaniczną 2 (The Texas Chainsaw Massacre 2) jako porucznik Enright
• 1986: Blue Velvet jako Frank Booth
• 1986: The American Way
• 1987: Czarna wdowa (Black Widow) jako Ben Dumers
• 1987: Z piekła rodem (Straight to Hell) jako I.G. Farben
• 1992: Red Rock West jako Lyle z Dallas
• 1992: Istota sprawiedliwości jako Austin Blair; film TV
• 1993: Super Mario Bros. jako Król Koopa
• 1993: Prawdziwy romans (True Romance) jako Clifford Worley
• 1994: Speed: Niebezpieczna prędkość (Speed) jako Howard Payne
• 1995: Wodny świat (Waterworld) jako Deacon
• 1996: Samson i Dalila jako generał Tarik
• 1996: Basquiat – Taniec ze śmiercią (Basquiat) jako Bruno Bischofberger
• 1998: Postrzelone bliźniaki (Meet the Deedles) jako Frank Slater
• 1999: Ed TV jako Hank
• 2002: Grand Theft Auto: Vice City jako Steve Scott (głos)
• 2004: Ostatnia jazda (The Last Ride) jako Ronnie Purnell; film telewizyjny
• 2005: Ziemia żywych trupów (Land of the Dead) jako Kaufman
• 2006: Za cenę życia (10th & Wolf) jako Matty Mattello
• 2008: Elegia (Elegy) jako George O'Hearn
• 2008: Hell Ride jako Eddie „Scratch” Zero
• 2010: Zakochany wilczek jako Tony (głos)

Reżyser

• 1969: Swobodny jeździec (Easy Rider) (również scenariusz)
• 1971: The Last Movie
• 1980: Out of the Blue
• 1988: Barwy (Colors)
• 1990: Życie na gorąco (The Hot Spot)
• 1990: Zlecenie (Catchfire) (również scenariusz)
• 1994: Eskorta (Chasers)

Odznaczenia

• 2008: Commandeur Orderu Sztuki i Literatury – Francja^[10]

Przypisy

Bibliografia

• Jan Słodowski, Andrzej Roman: Gwiazdy światowego kina. Leksykon. Warszawa: Editions Spotkania, 1992. ISBN 83-85195-83-1.brak strony w książce

Linki zewnętrzne

• Dennis Hopper w bazie IMDb (ang.)
• Dennis Hopper w bazie Filmweb
• Dennis Hopper w bazie Notable Names Database (ang.)
• Dennis Hopper w bazie Discogs.com (ang.)