Departament Zdrowia Ministerstwa Spraw Wojskowych

Departament Zdrowia Ministerstwa Spraw Wojskowych – jednostka organizacyjna Ministerstwa Spraw Wojskowych w II Rzeczypospolitej.

Departament Zdrowia odpowiadał za funkcjonowanie służby zdrowia oraz służby weterynaryjnej w wojsku^[1].

Formowanie i zmiany organizacyjne

W listopadzie 1918 utworzony został w Ministerstwie Spraw Wojskowych Departament Sanitarny. W jego skład wchodziły sekcje: personalno-mobilizacyjna i wyszkolenia, inspekcji służby sanitarnej, szpitalnictwa, zaopatrzenia sanitarnego, naukowa i regulaminowa. W czerwcu 1919 utworzona została sekcja higieny^[2]. Trwały dalsze prace reorganizacyjne. 10 grudnia 1919 roku Departament IX Sanitarny stanowiły sekcje:personalna, organizacyjna, szpitalnictwa, gospodarcza, regulaminowa, higieny i kancelaria. Z dniem 1 marca 1920 Departament IX Sanitarny zmienił nazwę na Departament VI Sanitarny^[2]. W jego skład weszła Sekcja Opieki^[a]. W marcu 1920 Departamentu VI Sanitarny składał się z sekcji: organizacyjnej, szpitalnictwa, aptekarska i zaopatrzenia, higieny, opieki^[3].

Po reorganizacji MSWojsk. przeprowadzonej 10 sierpnia 1921 departament otrzymał numer VIII. W jego składzie znalazły się wydziały: ogólno-organizacyjny oraz higieny i lecznictwa, a z byłej Sekcji Opieki utworzono przejściowo Wydział Superrewizyjno-Inwalidzki^[b]

Kolejna reorganizacja przeprowadzona została w roku 1927. Powstały wydziały: ogólny, techniczno-lekarski, farmaceutyczny, weterynaryjny oraz samodzielny referat rachunkowo-budżetowy. Od 7 stycznia 1928 przy Departamencie funkcjonował Referat Lotniczej Służby Zdrowia^[3].

Z dniem 1 grudnia 1928 minister spraw wojskowych rozkazem B. Og. Org. 10239/I Org. unieważnił organizację i skład osobowy Departamentu Sanitarnego i ustanowił organizację i skład osobowy nr 7 Departamentu Zdrowia MSWojsk.^[4]

W styczniu 1930 skład osobowy departamentu powiększył się o referat personalny. Od lutego 1932 przy departamencie działał Delegat Rządowy do Spraw Polskiego Czerwonego Krzyża^[5].

Organizacja departamentu

Organizacja i skład osobowy nr 7 Departamentu Zdrowia MSWojsk. obowiązująca od 1 grudnia 1928 roku:

• szef departamentu,
• zastępca szefa departamentu,
• zastępca szefa departamentu do spraw weterynarii,
• kierownik kancelarii,
• wydział ogólny,
• wydział techniczno-sanitarny (później przemianowany na „techniczno-lekarski”),
• wydział farmaceutyczny,
• samodzielny referat rachunkowo-budżetowy^[4].

Ponadto działała komisja regulaminowa oraz Delegat Rządu do Spraw PCK^[5].

Obsada personalna departamentu

Szefowie departamentu

• gen. mjr lek. Bronisław Malewski (18 – 27 XII 1918)
• gen. mjr lek. / gen. ppor. lek. Zdzisław Hordyński-Juchnowicz (28 XII 1918 – 17 I 1920)
• płk. lek. / gen. bryg. Franciszek Zwierzchowski (17 I 1920 – 20 I 1924)
• gen. bryg. Antoni Religioni (p.o. 20 I – 3 IV 1924)
• płk lek. / gen. bryg. dr Felicjan Sławoj Składkowski (3 IV 1924 – 23 VIII 1926)
• płk lek. Władysław Gorczycki (p.o. od IV 1924 „na czas odkomenderowania płk. lek. Składowskiego na studia we Francji”^[6])
• płk lek. / gen. bryg. dr Stanisław Rouppert (23 VIII 1926 – IX 1939)

Pokojowa obsada personalna departamentu w marcu 1939 roku^[7][c]

• szef departamentu – gen. bryg. dr Stanisław Rouppert
• zastępca szefa departamentu i Inspektor Wojskowej Służby Zdrowia – płk lek. dr Jan Kawiński
• zastępca szefa departamentu ds. weterynarii – płk lek. wet. Jan Ślaski
• sekretarz szefa departamentu – kpt. san. Edward Walewski^[d]
• kierownik Komisji Regulaminowej – ppłk lek. dr Józef Gabriel Mikołajewski
• kierownik referatu regulaminów i przepisów – kpt san. Edward Walewski
• kierownik referatu prac specjalnych i obrony przeciwlotniczej i gazowej oraz sekretarz Komisji Obrony Przeciwgazowej Biernej – mjr san. Józef Chrząszczewski
• szef Wydziału Ogólnego – płk lek. dr Zygmunt Izydor Łaski
• kierownik referatu ogólno-organizacyjnego – kpt. lek. dr Michał Józef Bereza
• kierownik referatu wyszkolenia – kpt. lek. dr Franciszek Jerzy Nitzke
• szef Wydziału Techniczno-Lekarskiego – płk lek. dr Jan Mintowt-Czyż
• kierownik referatu rewizyjno-lekarskiego – kpt. lek. dr Kornel Józef Mikulewicz
• kierownik referatu szpitali – mjr lek. dr Wacław Zaremba
• kierownik referatu higieny – mjr lek. dr Władysław III Zakrzewski
• szef Wydziału Farmaceutycznego – płk farm. mgr Bolesław Jabłonowski
• kierownik referatu ogólnego – mjr farm. mgr Aleksander Pikulski
• kierownik referatu zaopatrzenia – kpt. farm. mgr Adolf Horodyski †1940 Charków^[9]
• kierownik referatu materiałowego – kpt. farm. mgr Edmund Michał Skrzeszewski
• szef Wydziału Weterynarii – ppłk lek. wet. Bronisław Rokita
• kierownik referatu wyszkolenia – mjr lek. wet. dr Aleksander Perenc
• kierownik referatu zaopatrzenia i statystyki – mjr lek. wet. Józef Apolinary Szymański
• kierownik referatu higieny i leczenia – mjr lek. wet. Edward Łukasiewicz
• kierownik Samodzielnego Referatu Rachunkowo-Budżetowego – kpt san. Fryderyk Mieczysław Tkaczyk

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2023-10-30].
• Jerzy Ciesielski, Zuzanna Gajowniczek, Grażyna Przytulska, Wanda Krystyna Roman, Zdzisław Sawicki, Robert Szczerkowski, Wanda Szumińska: Charków. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Jędrzej Tucholski (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2003. ISBN 83-916663-5-2.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
• Danuta Skrzypczak: Zespół akt Departamentu Zdrowia Ministerstwa Spraw Wojskowych 1918-1939. [dostęp 2018-10-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-10-15)].
• Ewelina Ziomek. Działalność generała brygady Aleksandra Litwinowicza w okresie sprawowania funkcji II wiceministra spraw wojskowych w latach 1936–1939. „Przegląd Zachodniopomorski”. 2, 2014. Szczecin. ISSN 0552-4245.