Drugi Kongres Wszechbiałoruski

Teatr w Mińsku
 Ten artykuł od 2022-08 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł.
Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

II Kongres Wszechbiałoruski (biał. Другі Ўсебеларускі Кангрэс) – zjazd białoruskich przedstawicieli narodowych 27 czerwca 1944 r. w okupowanym przez Niemców Mińsku

Idea zwołania kongresu wszechbiałoruskiego pojawiła się w styczniu 1944 r., krótko po utworzeniu Białoruskiej Centralnej Rady (BCR). W kwietniu zebrał się komitet organizacyjny, który opracował podstawowe dokumenty. W teren zostały wysłane dyrektywy określające sposób wyboru delegatów. Kongres wyznaczono na 27 czerwca. Nawiązywał on do tradycji Kongresu Wszechbiałoruskiego, jaki miał miejsce w dniach 17–31 grudnia 1917 r. w Mińsku i doprowadził do ogłoszenia niepodległości przez Białoruś. II Kongres Wszechbiałoruski odbywał się, podobnie zresztą jak pierwszy, w gmachu teatru miejskiego w Mińsku, przystrojonym flagami w barwach narodowych Białorusi i godłami z Pogonią. Strzegli go żołnierze niemieccy wespół z Białorusinami z miejscowych oddziałów Białoruskiej Obrony Krajowej (BKA). Przybyło 1039 delegatów ze wszystkich stron okupowanej Białorusi (najwięcej z okręgu mińskiego, baranowickiego, głębockiego i wilejskiego), a także z Wilna, Warszawy, Berlina, Rygi i Królewca. Wśród nich było 276 nauczycieli i pedagogów, 245 chłopów, 234 urzędników, 142 robotników i ludzi pracy. Byli działacze społeczno-kulturowi, jak poetki Natalia Arsenniewa i Łarysa Hienijusz, pisarze Chwedar Illiaszewicz, Jurka Wićbicz, dyrektor białoruskiego gimnazjum w Wilnie Franciszak Grynkiewicz, czy b. wojskowi Anton Sokał-Kutyłouski i Kastuś Jezawitau. W kongresie uczestniczył też prezydent BCR Radasłau Astrouski. Część delegatów była też uczestnikami Kongresu Wszechbiałoruskiego z 1917 r., jak działacz narodowy Fabian Jaremicz, nauczycielka Alena Pawarotnaja, dr Jan Stankiewicz, czy płk K. Jezawitau. Przewodniczącym kongresu został wybrany Jauchim Kipiel, zaś jego zastępcami Iwan Kasiak i Wasil Rahula. Mowę powitalną wygłosił m.in. gauleiter Generalnego Komisariatu „Białoruś” gen. Kurt von Gottberg. Przemawiał R. Astrouski, przedstawiając działalność BCR w różnych dziedzinach życia białoruskiego, oraz różni delegaci. Wygłaszano referaty. Wszystkie deklaracje, jak też porządek obrad były wcześniej uzgodnione z niemieckimi służbami bezpieczeństwa. Końcowa rezolucja kongresu podjęta jednogłośnie jeszcze 27 czerwca nawiązywała do Białoruskiej Republiki Ludowej i mówiła, że:

  • Białoruska Centralna Rada na czele z jej prezydentem R. Astrouskim jest jedynym legalnym białoruskim przedstawicielstwem narodowym,
  • traktaty i umowy dotyczące ziem i ludności białoruskiej zawarte pomiędzy Polską i ZSRR są nieważne,
  • Białoruska Socjalistyczna Republika Radziecka jest tworem moskiewskiego imperializmu, z którą trzeba zerwać wszelkie kontakty.

Postanowienia te nie miały jednak żadnego znaczenia faktycznego, posiadając jedynie wymiar propagandowy, gdyż do Mińska zbliżała się Armia Czerwona, zajmując miasto 3 lipca. Do Niemiec zdołali się ewakuować członkowie BCR, dowództwo i część wyższych oficerów BKA oraz wielu białoruskich działaczy narodowych uczestniczących w kongresie.

Linki zewnętrzne

  • Historia II Kongresu Wszechbiałoruskiego (jęz. białoruski)