H. Lejwik

H. Lejwik ‏ה. לײװיק‎

Lejwi Halper ‏לװי האַלפּער‎

H. Lejwik, 1941
Data i miejsce urodzenia	1 grudnia 1888 Ihumeń
Data i miejsce śmierci	23 grudnia 1962 Nowy Jork
Zawód, zajęcie	poeta, dramaturg
Narodowość	żydowska
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

H. Lejwik^[1], jid. ‏ה. לײװיק‎, właśc. Lejwi Halper jid. ‏לװי האַלפּער‎ (ur. 1 grudnia^[2]  1888 w Ihumeniu na dzisiejszej Białorusi, zm. 23 grudnia 1962 w Nowym Jorku) – żydowski poeta i dramaturg piszący w języku jidysz, jeden z najwybitniejszych twórców jidysz działających w Stanach Zjednoczonych.

Imię, nazwisko, pseudonim

Na imię miał Lejwi (Lewi), zdrobniale Lejwik (dialektalnie wymawiane także Lajwik)^[3][4] . Jego nazwisko brzmiało Halper (Halpern)^[3][4] .

Publikował pod pseudonimami L. Halper oraz L. Gelperin^[2] , lecz przede wszystkim jako H. Lejwik, z pierwszym członem zawsze skróconym do inicjału „H”^[3].

Życiorys

Urodził się w 1888 roku na Białorusi, w Ihumeniu, ok. 50 km od Mińska. Wychowywał się w biedzie, w wielodzietnej rodzinie^[3]. Był uczniem chederu, a następnie jesziwy w Mińsku^[5].

Od 1905 roku należał do żydowskiej partii socjalistyczno-robotniczej Bund^[5]. Był organizatorem wieców i demonstracji między innymi w Mińsku. Aresztowany w 1906 za działalność rewolucyjną został skazany na cztery lata katorgi i dożywotnie zesłanie na Syberię^[4] [5]. Jeszcze w więzieniu w Mińsku napisał jedno ze swoich największych dzieł, dramat Di kejtn fun Mesziech (Kajdany Mesjasza)^[5]. Z zesłania zbiegł w 1912 i przedostał się do Stanów Zjednoczonych, gdzie osiadł w 1913 na stałe i gdzie przez długie lata zarabiał pracując jako tapeciarz^[4] [6].

W latach 1917–1920 napisał głośny dramat Der gojlem (opublikowany w 1921), oparty na żydowskiej legendzie o golemie i utrzymany w klimacie mesjańskiej apokalipsy, który wystawiany był w teatrach żydowskich na całym świecie (po raz pierwszy w 1925, po hebrajsku, w teatrze Habima w Moskwie)^[7].

Należał do grupy introspekcjonistów. Po wojnie publikował między innymi w znanym izraelskim kwartalniku „Di Goldene Kejt”. W swojej twórczości podejmował tematykę katorgi syberyjskiej oraz Holokaustu.

W późniejszych latach zyskał międzynarodowe uznanie. Był m.in. delegatem sekcji pisarzy jidysz na Światowy Kongres PEN Clubów w Buenos Aires w 1936 roku^[8]. W 1958 otrzymał doktorat honoris causa Hebrew Union College, w 1961 zaś – medal National Jewish Welfare Board^[8].

Przez ostatnie cztery lata swego życia był sparaliżowany i nie mógł mówić; zmarł w Nowym Jorku, 23 grudnia 1962 roku^[4] [9].

Twórczość

Do najważniejszych utworów Lejwika należą^[2] [4] :

• 1908: Di kejtn fun Mesziech (Łańcuchy Mesjasza)
• 1918: Hintern szlos (W zamknięciu)
• 1921: Lider (Wiersze)
• 1921: Der gojlem (Golem)
• 1923: In kejnems land. Lider un poemes (Na ziemi niczyjej. Pieśni i wiersze)
• 1927: Oreme meluche (Biedne państwo)
• 1945: Maharam fun Rotenberg (Rabbi Meir z Rotenbergu)
• 1945: In Treblinke bin ich nit gewen (W Treblince nie byłem)
• 1949: Di chasene in Fernwald (Ślub w Fernwaldzie)
• 1953: In di teg fun Ijew (Za czasów Hioba)

Przekłady na język polski

• H. Lejwik: Golem. Tłum. Olek Mincer. Warszawa: Wydawnictwo Sic!, 2017, seria: Wielcy Pisarze w Nowych Przekładach. ISBN 978-83-65459-04-6.brak strony w książce

Przypisy

Bibliografia

• Małgorzata Naimska: Leiwik (Lejwik; Leivick) H.. W: Polski słownik judaistyczny. Dzieje – kultura – religia – ludzie. Oprac. Zofia Borzymińska i Rafał Żebrowski. T. 2: L–Ż. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2003, s. 25–26, seria: Słowniki. ISBN 83-7255-175-8. [dostęp 2018-10-21].
• Laura Quercioli Mincer: Twórca i dzieło. W: H. Lejwik: Golem. Tłum. Sebastian Matuszewski. Warszawa: Wydawnictwo Sic!, 2017, s. 289–297, seria: Wielcy Pisarze w Nowych Przekładach. ISBN 978-83-65459-04-6.
• Daniel Kac: Wilno Jerozolimą było. Rzecz o Abrahamie Sutzkeverze. Sejny: Wydawnictwo Pogranicza, 2003. ISBN 83-86872-51-9.brak strony w książce
• Yitskhok Kharlash: H. Leivick. W: Yiddish Leksikon. Tłum. Joshua Fogel. 2017-04-04. [dostęp 2019-04-09]. (ang.).
• Lejwik Halpern, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2009-08-11] .
• Hasło Halper Lejwik w internetowej encyklopedii interia
• Hasło Halper Lejwik w internetowym portaluwiedzy.onet.pl. portalwiedzy.onet.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-09-22)].