Hołdunów
| Dzielnica Lędzin | |
 Widok na osiedle „domków fińskich” i kościół Chrystusa Króla w Hołdunowie | |
| Państwo |
|
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Miasto | Lędziny |
| Data założenia | 1770 |
| W granicach Lędzin | 1991 |
| Tablice rejestracyjne | SBL |
Położenie na mapie Lędzin  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu bieruńsko-lędzińskiego  | |
 50°08′52″N 19°08′13″E/50,147756 19,136939 | |
Hołdunów (niem. Anhalt) – dzielnica Lędzin położona w północno-wschodniej części miasta.
Historia dzielnicy
Hołdunów został założony w 1770 przez 300 kalwinów, byłych mieszkańców wsi Kozy, którzy będąc represjonowani i prześladowani z powodów religijnych w państwie polskim[1] przenieśli się na pruski Śląsk[a]. Wieś nazwana została Anhalt[2] na cześć właściciela tych ziem[3] księcia Fryderyka Erdmanna z dynastii Anhalt-Köthenów (bocznej linii rodu książąt Anhaltu).
I połowa XIX w. była okresem największego rozwoju gospodarki wydobywczej węgla kamiennego w rejencji opolskiej. W 1842 zarządca kopalni węgla kamiennego w Pszczynie nadsztygar Brucker znalazł na terenie między wsią Lędziny a kolonią Anhalt pokład węgla grubości 3 metrów. W 1843 na tych terenach powstała kopalnia Heinrichsfreude (pol. tłum. „Radość Henryka”), na cześć panującego wówczas w Pszczynie Jana Henryka X.
20 sierpnia 1920 r. w czasie II powstania śląskiego część wsi została spalona przez polskich powstańców w trakcie walk w bliżej niewyjaśnionych okolicznościach[3]. Według polskich źródeł[4][5], w tym książki Jana Ludygi-Laskowskiego[5], wydanej w 1925 r. i wznowionej w 1973 r.[6], w Hołdunowie doszło do bitwy powstańców śląskich ze znajdującymi się w tej wsi zorganizowanymi i uzbrojonymi Niemcami, a według niemieckich źródeł powstańcy napadli na bezbronną i niestawiającą oporu wieś, po czym w akcie zemsty ją spalili[3]. Również Marek Czapliński, który powołuje się na niemieckie źródło[7], podaje, że wieś spalono w akcie zemsty, ponieważ była w dużej mierze zamieszkała przez Niemców[7]. Wkrótce po spaleniu wsi (polscy powstańcy spalili 16 gospodarstw[2]) odwiedził ją Wojciech Korfanty, który przeprosił za jej spalenie i obiecał pomoc finansową na jej odbudowę[3].
W 1921 r. podczas plebiscytu we wsi oddano 294 głosy za Niemcami i 76 za Polską[8].
W okresie międzywojennym była to jedna z jedynie 4 gmin w "pruskiej" części województwa śląskiego, gdzie protestanci stanowili większość mieszkańców (70,6% w 1933 r.)[9].
Po II wojnie światowej w powiecie pszczyńskim została utworzona gmina zbiorowa Lędziny, z siedzibą urzędu w Lędzinach, w której skład weszły jako gromady: Lędziny, Hołdunów i Smardzowice[10]. W 1951 r. zlikwidowano gminę Lędziny, a utworzono gminę Hołdunów z siedzibą w Lędzinach[10]. W latach 1954–1955 wieś należała i była siedzibą władz gromady Hołdunów. 1 stycznia 1956 r. Hołdunów i Lędziny zostały przekształcone w oddzielne osiedla, które połączyły się w jedno osiedle 15 września 1961 r.[10] W latach 1975–1991 Hołdunów wraz z Lędzinami wchodził w skład miasta Tychy[10]. 2 kwietnia 1991 r. Lędziny ponownie uzyskały prawa miejskie, wtedy to Hołdunów został włączony w obręb miasta[10].
Charakterystyka dzielnicy
W Hołdunowie występuje mieszana zabudowa: oprócz niskich bloków (do czterech pięter) oraz domów jedno- i wielorodzinnych występuje tu unikatowa zabudowa domów jednorodzinnych tzw. „domków fińskich”. Przez Hołdunów przebiega szlak Hołdunowski: wiodący od strony Ławek (dzielnica Mysłowic) przez Hołdunów w kierunku Imielina.
Ważniejsze instytucje
Swoją siedzibę ma tutaj ewangelicka parafia pw. Świętej Trójcy, katolicka parafia pw. Chrystusa Króla oraz zbór Świadków Jehowy Lędziny-Hołdunów[11].
Uwagi
- ↑ W wyniku wojny o sukcesję austriacką (1741–1761) większa część Śląska przypadła Prusom
Przypisy
- ↑ A.A. Malina A.A., Ewangelickie tradycje Hołdunowa, Katowice: Didache, 2004 .
- ↑ a b ZbigniewZ. Kapała ZbigniewZ., JerzyJ. Myszor JerzyJ., Kościoły i związki wyznaniowe a konflikt polsko-niemiecki na Górnym Śląsku w latach 1919-1921, Wydział Teologiczny Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, Muzeum Górnośląskie w Bytomiu, 2005, s. 54 .
- ↑ a b c d Bartosz Wieliński: Niemcy mordowali, Polacy podpalali. Gazeta Wyborcza, 2011-08-20. [dostęp 2011-08-21].
- ↑ Encyklopedia Powstań Śląskich, red. Franciszek Hawranek [i in.], Opole 1982, s. 104, 114, 173.
- ↑ a b Jan Ludyga-Laskowski, Zarys historii trzech powstań śląskich 1919–1920–1921, Warszawa-Wrocław 1973, s. 174.
- ↑ Jan Ludyga-Laskowski, op. cit., s. 54.
- ↑ a b M.M. Czapliński M.M. i inni, Historia Śląska, wyd. 2 popr., Wrocław 2007, s. 361, 397, 639, ISBN 978-83-229-2872-1 ..
- ↑ Wyniki plebiscytu w powiecie pszczyńskim [online] [zarchiwizowane z adresu 2016-10-26] .
- ↑ HenrykH. Czembor HenrykH., Ewangelicki Kościół Unijny na polskim Górnym Śląsku, Katowice: Dom Wydawniczy i Księgarski "Didache", 1993, s. 45, ISBN 83-85572-05-X .
- ↑ a b c d e Urząd MiastaU.M. Lędziny Urząd MiastaU.M., Lędziny - Rys historyczny [online] .
- ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2022-08-01] .
Bibliografia
- Encyklopedia Powstań Śląskich, red. Franciszek Hawranek [i in.], Opole 1982.
- Jan Ludyga-Laskowski, Zarys historii trzech powstań śląskich 1919–1920–1921, Warszawa-Wrocław 1973.
- Jan Ludyga-Laskowski, Materiały do historii powstań górnośląskich. Tom I. Rok 1919-1920, Katowice 1925.
- p
- d
- e
Dzielnice Lędzin
- p
- d
- e
Powiat tyski (1954–1975 i 1999–2001)
- Siedziba powiatu – Tychy
| Przynależność wojewódzka |
|
|---|---|
| Miasta (1954–75*) | |
| Osiedla (1954–72) | |
| Gromady (1954–72) |
|
| Gminy wiejskie (1973–75**) |
|
| Gminy miejskie (1999–2001 →) | |
| Gminy wiejskie (1999–2001 →) |
|
| Legenda |
|
