Kapalin

Kapalin (staropol. kłobuk, kłobuczek, kupalin) – hełm otwarty o dzwonie otoczonym szerokim, prostym lub nachylonym w dół rondem^[1].

Historia

Kapaliny były jednymi z najdłużej stosowanych hełmów w historii. Znane były już w starożytności i we wczesnym średniowieczu, jednak największą popularność zdobyły w XIII – XV wieku^[2]. W XVI wieku z kapalinu wyewoluował cieszący się dużą popularnością morion, mimo to używano ich jeszcze w XVII wieku^[1][3].

Ze względu na swoją prostą i tanią konstrukcję wykorzystywane były przede wszystkim przez uboższe warstwy społeczne, walczące głównie w formacjach piechoty. W Polsce w XVI–XVII wieku kapaliny w odmianie husarskiej znajdowały się na wyposażeniu pocztowych^[1].

W 1915 roku Brytyjczyk John L. Brodie opracował wzorowany na kapalinie nowoczesny hełm wojskowy – hełm Brodie (używany przez wiele państw w czasie I i II wojny światowej)^[4].

Budowa

Kapaliny miały zróżnicowaną budowę, w swojej najpopularniejszej wersji były to hełmy otwarte o kulistym dzwonie otoczonym szerokim rondem co nadawało im wygląd przypominający „kapelusz”^[a]. Rondo mogło być proste lub nachylone w dół, nitowane do dzwonu, lub wykuwane wraz z nim z jednego kawałka blachy tworząc razem monolit^[1]. Wytwarzano również dzwony o bardziej spiczastym kształcie, niekiedy o żłobkowanej powierzchni lub z granią przebiegająca wzdłuż hełmu. Rondo przybierało również różne stopnie nachylenia i szerokości a w wersjach mocno nachylonych niekiedy wycinano w nich wizurę. W rzadszych przypadkach w kapalinie występował również nosal częściowo osłaniający twarz.

Przykłady kapalinów

• 
  Kapalin ze szparami wzrokowymi w rondzie
• 
  Kapalin włoski, połowa XV w.
• 
  Kapalin hiszpański, XV w.
• 
  Kapalin burgundzki lub flandryjski, XV w.
• 
  Kapalin burgundzki lub flandryjski, XV w.
• 
  Kapalin włoski, XV-XVI w.
• 
  Kapalin angielski, XVII w.
• 
  Kapalin holenderski z XVII w., w późniejszym okresie poddany modyfikacjom w Japonii

Zobacz multimedia związane z tematem: Kapalin

Zobacz też

• cabasete

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

Zobacz w Wikiźródłach tekst Kapalin w Encyklopedii staropolskiej

• Włodzimierz Kwaśniewicz: Leksykon dawnego uzbrojenia ochronnego, Warszawa: Bellona, 2005.
• Zdzisław Żygulski: Broń w dawnej Polsce na tle uzbrojenia Europy i Bliskiego Wschodu, Warszawa: PWN, 1982.