Latynizm

Latynizm (od łac. latinus „łaciński”^[1]) – zapożyczenie z łaciny, zwykle w postaci wyrazu, frazy lub konstrukcji składniowej^[1][2], rzadziej innego elementu (np. przyrostków typu -acja, -tor)^[2].

W językach współczesnych latynizmy i pseudolatynizmy (czyli wyrazy tworzone obecnie z wykorzystaniem morfemów łacińskich) są bardzo liczne i cechują się dużą produktywnością w międzynarodowej terminologii naukowej i technicznej^[2].

Latynizmy w języku polskim

Najwcześniejsze latynizmy polskie odnosiły się do terminologii kościelnej. Zapożyczenia spoza tego obszaru pojawiają się dopiero w XIV i XV wieku i są to przede wszystkim określenia lekarskie i botaniczne (np. kryształ, migdały), jak również związane ze szkołą i pracą umysłową (np. atrament, rejestr)^[2].

W XV i XVI wieku pojawiają się latynizmy z zakresu ustroju państwowego (np. akt), sądownictwa (np. apelacja), architektury (np. kolumna)^[2]. Liczne nowe zapożyczenia tego typu – zarówno wyrazowe, jak i składniowe – zaobserwować można w XVII i XVIII wieku, co ma związek z rozpowszechnieniem się nauki szkolnej wśród młodzieży szlacheckiej^[2]. Mimo późniejszych prób usuwania latynizmów z języka polskiego ich liczbę ocenia się na wiele setek^[2].

Przykładowe latynizmy występujące we współczesnym języku polskim^[1]:

• wyrazy: akcja, edukacja, mandat
• frazy: (warunek) sine qua non
• konstrukcje składniowe: wydaje się odgrywać ważną rolę (zamiast: wydaje się, że odgrywa ważną rolę), pod wpływem łacińskiej konstrukcji nominativus cum infinitivo.

Zobacz też

Zobacz hasło latynizm w Wikisłowniku

• makaronizm

Przypisy

Bibliografia

• KazimierzK. Polański KazimierzK., Latynizm, [w:] KazimierzK. Polański (red.), Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, wyd. 2, Wrocław: Ossolineum, 1999, ISBN 83-04-04445-5, OCLC 835934897 .
• WaleryW. Pisarek WaleryW., JózefJ. Reczek JózefJ., Latynizm, [w:] StanisławS. Urbańczyk (red.), Encyklopedia języka polskiego, wyd. drugie, poprawione i uzupełnione, Wrocław – Warszawa – Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1991, ISBN 83-04-029-94-4 .