Pomarańcza chińska

Systematyka^[1]^[2]

Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

Nadgromada

Gromada

Podgromada

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

mydleńcowce

Rodzina

rutowate

Rodzaj

cytrus

Gatunek

pomarańcza chińska

Nazwa systematyczna

Citrus sinensis (L.) Osbeck
Reise Ostindien 250. 1765

Synonimy

Citrus aurantium L. var. dulcis L.
Citrus auriantum var. sinensis L.

Multimedia w Wikimedia Commons

Pomarańcza chińska, pomarańcza słodka (Citrus sinensis (L.) Osbeck) – gatunek rośliny wieloletniej z rodziny rutowatych. Pochodzenie nie jest znane, przypuszczalnie pochodzi z Chin^[3].

Morfologia

Pokrój: Niewysokie, wiecznie zielone drzewo o okrągławej koronie, dorastające do 12 m wysokości.
Liście: Eliptycznolancetowate, skórzaste, zimozielone. Mają piłkowane brzegi i osadzone są na oskrzydlonych ogonkach.
Kwiaty: Niewielkie, pachnące, z reguły białe. Mają 5-działkowy kielich, dużą 5-płatkową koronę, 1 słupek i liczne pręciki^[3].
Owoce: Kuliste jagody barwy pomarańczowej, w zależności od odmiany o różnej wielkości i barwie miąższu^[3].

Odmiany

Istnieje wiele znanych i uprawianych kultywarów pomarańczy chińskiej dojrzewających o różnych porach i różniących się pewnymi cechami. Valencia jest jedną z najbardziej odpornych na mróz, Joppa nadaje się do uprawy tylko w tropiku, Washington Navel jest mutantem, ma bardzo duże, bezpestkowe owoce z „pępkiem” na szczycie i owocuje zimą^[4]. Rubby Blood ma owoce wydłużone z czerwoną skórką, miąższem i sokiem i jest uważana za najsmaczniejszą z wszystkich pomarańczy o czerwonej skórce^[4]. Owoce wielu odmian można zostawić na drzewie przez dłuższy czas od momentu ich okresu dojrzałości.

Uprawa

Pomarańcza chińska może być uprawiana również poza obszarami o klimacie tropikalnym (w strefach 9-11), gdyż znosi niewielkie przymrozki^[4]. Drzewa wymagają zapewnienia dużej ilości światła i wilgotnej, żyznej gleby oraz wysokich temperatur.

Zastosowanie

Roślina uprawna: W uprawie od ponad 2000 lat p.n.e. Obecnie uprawiana jest na terenie Europy – w krajach śródziemnomorskich (od XV wieku Hiszpania i Portugalia, od XVI wieku Francja), w Turcji, w Południowej Afryce, od poł. XVI wieku w Ameryce Północnej – Meksyk, Stany Zjednoczone oraz na terenie Ameryki Południowej w Brazylii. Pomarańcza ta jest najpopularniejszym uprawnym gatunkiem pomarańczy i zajmuje w światowej produkcji pierwsze miejsce.
Sztuka kulinarna: Owoce spożywane są na surowo bądź w postaci przetworów. Produkuje się z nich olbrzymie ilości soków – również mieszanych z innymi owocami, wytwarza się także dżemy, marmolady i in.^[3].
Skórka jest źródłem olejków eterycznych stosowanych w kosmetyce i do zaprawiania alkoholi, skórka w postaci kandyzowanej jest dodatkiem do ciast i tortów^[3].

Wartość odżywcza

Sok pomarańczy słodkiej jest źródłem dużej ilości witaminy C. Jeden owoc zawiera jej więcej, niż dzienne zapotrzebowanie dorosłego człowieka na nią^[5]. Owoc zawiera również spore ilości kwasu asparaginowego (150 mg na 100 g), kwasu glutaminowego (129 mg na 100 g) oraz glicyny (109 mg na 100 g)^[6]. W błonie oddzielającej wnętrze owocu od skórki znajduje się pektyna, rodzaj błonnika. Znajdują się w niej także bioflawonoidy^[5].

Wartość odżywcza

Owoce pomarańczy chińskiej, surowe, bez skóry

(100 g)

Wartość energetyczna

197 kJ (47 kcal)

Białka

0,94 g

szczegółowe informacje

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	2,0%	2,0%	2,0%	2,0%
M	1,7%	1,7%	1,7%	1,7%

Węglowodany

11,75 g

szczegółowe informacje

Cukry (jedno- i dwucukry)

9,35 g

Błonnik

2,4 g

AI	19–30	31–50	51–70	70+
K	9,6%	9,6%	11%	11%
M	6,3%	6,3%	8,0%	8,0%

Tłuszcze

0,12 g

szczegółowe informacje
Kwasy tł. nasycone	0,015 g
Kwasy tł. nienasycone
Jednonienasycone	0,023 g
Wielonienasycone	0,025 g
omega-3	0,0070 g^[8]
omega-6	0,0180 g^[8]
trans	0,000 g

Woda

86,75 g

szczegółowe informacje

AI	19–30	31–50	51–70	70+
K	3,2%	3,2%	3,2%	3,2%
M	2,3%	2,3%	2,3%	2,3%

Etanol

0,0 g

Kofeina

0 mg

Witaminy

Witamina C

53,2 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	71%	71%	71%	71%
M	59%	59%	59%	59%

Tiamina (B1)

0,087 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	7,9%	7,9%	7,9%	7,9%
M	7,3%	7,3%	7,3%	7,3%

Ryboflawina (B2)

0,040 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	3,6%	3,6%	3,6%	3,6%
M	3,1%	3,1%	3,1%	3,1%

Niacyna (B3)

0,282 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	2,0%	2,0%	2,0%	2,0%
M	1,8%	1,8%	1,8%	1,8%

Kwas pantotenowy

0,250 mg

AI	19–30	31–50	51–70	70+
K	5,0%	5,0%	5,0%	5,0%
M	5,0%	5,0%	5,0%	5,0%

Witamina B6

0,060 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	4,6%	4,6%	4,0%	4,0%
M	4,6%	4,6%	3,5%	3,5%

Foliany

0,030 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	7,5%	7,5%	7,5%	7,5%
M	7,5%	7,5%	7,5%	7,5%

Kwas foliowy

0,000 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	0,0%	0,0%	0,0%	0,0%
M	0,0%	0,0%	0,0%	0,0%

Kobalamina (B12)

0,00000 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	0,0%	0,0%	0,0%	0,0%
M	0,0%	0,0%	0,0%	0,0%

Cholina

8,4 mg

AI	19–30	31–50	51–70	70+
K	2,0%	2,0%	2,0%	2,0%
M	1,5%	1,5%	1,5%	1,5%

Witamina A

0,011 mg RAE

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	1,6%	1,6%	1,6%	1,6%
M	1,2%	1,2%	1,2%	1,2%

Witamina D

0,0000 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	0,0%	0,0%	0,0%	0,0%
M	0,0%	0,0%	0,0%	0,0%

Witamina E

0,18 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	1,2%	1,2%	1,2%	1,2%
M	1,2%	1,2%	1,2%	1,2%

Witamina K

0,0000 mg

AI	19–30	31–50	51–70	70+
K	0,0%	0,0%	0,0%	0,0%
M	0,0%	0,0%	0,0%	0,0%

Makroelementy

Fosfor

14 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	2,0%	2,0%	2,0%	2,0%
M	2,0%	2,0%	2,0%	2,0%

Wapń

40 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	4,0%	4,0%	3,3%	3,3%
M	4,0%	4,0%	4,0%	3,3%

Magnez

10 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	3,2%	3,1%	3,1%	3,1%
M	2,5%	2,4%	2,4%	2,4%

Potas

181 mg

AI	19–30	31–50	51–70	70+
K	3,9%	3,9%	3,9%	3,9%
M	3,9%	3,9%	3,9%	3,9%

Sód

0 mg

AI	19–30	31–50	51–70	70+
K	0,0%	0,0%	0,0%	0,0%
M	0,0%	0,0%	0,0%	0,0%

Mikroelementy

Żelazo

0,10 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	0,6%	0,6%	1,3%	1,3%
M	1,3%	1,3%	1,3%	1,3%

Miedź

0,045 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	5,0%	5,0%	5,0%	5,0%
M	5,0%	5,0%	5,0%	5,0%

Cynk

0,07 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	0,9%	0,9%	0,9%	0,9%
M	0,6%	0,6%	0,6%	0,6%

Mangan

0,025 mg

AI	19–30	31–50	51–70	70+
K	1,4%	1,4%	1,4%	1,4%
M	1,1%	1,1%	1,1%	1,1%

Selen

0,0005 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	0,9%	0,9%	0,9%	0,9%
M	0,9%	0,9%	0,9%	0,9%

Dane liczbowe na podstawie: USDA National Nutrient Database for Standard Reference, Release 28^[7]
Wartości RDA i AI wyznaczone na podstawie danych Institute of Health^[9]

Wartość odżywcza

Pomarańcza, owoc surowy

(100 g)

Wartość energetyczna

198 kJ (47 kcal)

Białka

0,9 g

szczegółowe informacje

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	2,0%	2,0%	2,0%	2,0%
M	1,6%	1,6%	1,6%	1,6%

Węglowodany

11,3 g

szczegółowe informacje

Przyswajalne

9,4 g

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	7,2%	7,2%	7,2%	7,2%
M	7,2%	7,2%	7,2%	7,2%

Cukry (jedno- i dwucukry)

8,7 g

2,3 g

2,5 g

3,9 g

0,00 g

0,00 g

1,9 g

AI	19–30	31–50	51–70	70+
K	7,6%	7,6%	9,0%	9,0%
M	5,0%	5,0%	6,3%	6,3%

Tłuszcze

0,2 g

szczegółowe informacje

Kwasy tł. nasycone

0,02 g

Kwasy tł. nienasycone

Jednonienasycone

0,04 g

Wielonienasycone

0,04 g

omega-3

0,01 g

α-Linolenowy (ALA)

0,01 g

AI	19–30	31–50	51–70	70+
K	0,9%	0,9%	0,9%	0,9%
M	0,6%	0,6%	0,6%	0,6%

omega-6

0,03 g

Linolowy (LA)

0,03 g

AI	19–30	31–50	51–70	70+
K	0,3%	0,3%	0,3%	0,3%
M	0,2%	0,2%	0,2%	0,2%

Woda

87,1 g

szczegółowe informacje

AI	19–30	31–50	51–70	70+
K	3,2%	3,2%	3,2%	3,2%
M	2,4%	2,4%	2,4%	2,4%

Witaminy

Witamina C

49,0 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	65%	65%	65%	65%
M	54%	54%	54%	54%

Tiamina (B1)

0,08 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	7,3%	7,3%	7,3%	7,3%
M	6,7%	6,7%	6,7%	6,7%

Ryboflawina (B2)

0,03 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	2,7%	2,7%	2,7%	2,7%
M	2,3%	2,3%	2,3%	2,3%

Niacyna (B3)

0,02 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	0,1%	0,1%	0,1%	0,1%
M	0,1%	0,1%	0,1%	0,1%

Witamina B6

0,1 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	7,7%	7,7%	6,7%	6,7%
M	7,7%	7,7%	5,9%	5,9%

Foliany

0,03 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	7,5%	7,5%	7,5%	7,5%
M	7,5%	7,5%	7,5%	7,5%

Kobalamina (B12)

0,00 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	0,0%	0,0%	0,0%	0,0%
M	0,0%	0,0%	0,0%	0,0%

Witamina A

0,019 mg RAE

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	2,7%	2,7%	2,7%	2,7%
M	2,1%	2,1%	2,1%	2,1%

Witamina D

0,00 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	0,0%	0,0%	0,0%	0,0%
M	0,0%	0,0%	0,0%	0,0%

Witamina E

0,19 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	1,3%	1,3%	1,3%	1,3%
M	1,3%	1,3%	1,3%	1,3%

Makroelementy

Fosfor

23 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	3,3%	3,3%	3,3%	3,3%
M	3,3%	3,3%	3,3%	3,3%

Wapń

33 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	3,3%	3,3%	2,8%	2,8%
M	3,3%	3,3%	3,3%	2,8%

Magnez

12 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	3,9%	3,8%	3,8%	3,8%
M	3,0%	2,9%	2,9%	2,9%

Potas

183 mg

AI	19–30	31–50	51–70	70+
K	3,9%	3,9%	3,9%	3,9%
M	3,9%	3,9%	3,9%	3,9%

Sód

3 mg

AI	19–30	31–50	51–70	70+
K	0,2%	0,2%	0,2%	0,3%
M	0,2%	0,2%	0,2%	0,3%

Mikroelementy

Jod

0,0012 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	0,8%	0,8%	0,8%	0,8%
M	0,8%	0,8%	0,8%	0,8%

Żelazo

0,4 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	2,2%	2,2%	5,0%	5,0%
M	5,0%	5,0%	5,0%	5,0%

Miedź

0,07 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	7,8%	7,8%	7,8%	7,8%
M	7,8%	7,8%	7,8%	7,8%

Cynk

0,15 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	1,9%	1,9%	1,9%	1,9%
M	1,4%	1,4%	1,4%	1,4%

Mangan

0,03 mg

AI	19–30	31–50	51–70	70+
K	1,7%	1,7%	1,7%	1,7%
M	1,3%	1,3%	1,3%	1,3%

Dane liczbowe na podstawie: ^[6]
Wartości RDA i AI wyznaczone na podstawie danych Institute of Health^[9]

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-02-02] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.
↑ ^a ^b ^c GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .
↑ ^a ^b TomT. Sanders TomT. (red.), Czy wiemy, co jeść? Co pomaga a co szkodzi, 1997, s. 249-250, ISBN 83-905429-9-4 .
↑ ^a ^b Hanna Kunachowicz; Beata Przygoda; Irena Nadolna; Krystyna Iwanow: Tabele składu i wartości odżywczej żywności. Wyd. II zmienione. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2017, s. 622. ISBN 978-83-200-5311-1.
↑ 09200, Oranges, raw, all commercial varieties [Scientific Name: Citrus sinensis]. „USDA National Nutrient Database for Standard Reference, Release 28, full version”, wrzesień 2015, wersja poprawiona maj 2016. Departament Rolnictwa Stanów Zjednoczonych (USDA). (ang.). (zob. zarchiwizowany wyciąg HTML).
↑ ^a ^b (na podstawie USDA National Nutrient Database for Standard Reference, Release 21): Oranges, raw, all commercial varieties Nutrition Facts & Calories. [w:] Self Nutrition Data [on-line]. Condé Nast.. [dostęp 2016-08-13].
↑ ^a ^b Dietary Reference Intakes Tables and Application. Institute of Health. The National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine. (ang.).