Radomyśl nad Sanem

wieś

Turki wielkanocne w Radomyślu

Państwo

Polska

Województwo

podkarpackie

Powiat

stalowowolski

Gmina

Radomyśl nad Sanem

Liczba ludności (2017)

824^[2]

Strefa numeracyjna

Kod pocztowy

37-455^[3]

Tablice rejestracyjne

RST

SIMC

0805040^[4]

Położenie na mapie gminy Radomyśl nad Sanem

Położenie na mapie Polski

Położenie na mapie województwa podkarpackiego

Położenie na mapie powiatu stalowowolskiego

50°40′52″N 21°56′42″E/50,681111 21,945000^[1]

Multimedia w Wikimedia Commons

Radomyśl nad Sanem (do końca 2001 Radomyśl) – wieś w Polsce, położona w województwie podkarpackim, w powiecie stalowowolskim, siedziba gminy Radomyśl nad Sanem^[5]^[4]. Leży niedaleko wideł Sanu i Wisły.

Miejscowość jest siedzibą gminy Radomyśl nad Sanem oraz rzymskokatolickiej parafii św. Jana Chrzciciela należącej do dekanatu Gorzyce.

Niegdyś było to prywatne miasto, uzyskało lokację miejską w 1581 roku^[6]. W 1935 nastąpiła utrata praw miejskich. Miejscowością partnerską jest niemieckie Waldbüttelbrunn.

W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie tarnobrzeskim.

Integralne części wsi

Integralne części wsi Radomyśl nad Sanem^[5]^[4]
SIMC	Nazwa	Rodzaj
0805057	Błonie	część wsi
0805063	Ćwierci	część wsi
0805070	Koniec	część wsi
0805086	Piasek	część wsi
0805092	Pod Kościołem	część wsi
0805100	Rynek	część wsi

Historia

W okolicy popularny jest zwyczaj „Turków” wywodzący się właśnie z Radomyśla. Pochodzi on z czasów wyprawy króla Jana III Sobieskiego, który w drodze na Wiedeń zabrał z Radomyśla miejscowych rzemieślników. Po zwycięstwie wrócili oni ze zdobytymi na Turkach łupami, a że powrót wypadał w okresie Wielkanocy, wracający przebrali się w zdobyczne stroje, weszli w nich do miasta i zaciągnęli wartę przy Grobie Chrystusa w kościele.

Od tej pory na pamiątkę tamtych wydarzeń co roku mieszkańcy Radomyśla i okolicznych wiosek przebierają się za Turków i zaciągają warty w kościołach, a ich stroje z czasem zaczęły odbiegać od pierwowzorów, robiąc się coraz bardziej fantazyjne. Obecnie zrobiło się z tego barwne widowisko.

W latach 1865–1880 Radomyśl z przyległościami (Skowierzyn, Skowierzynek, Wólka, Glinnik i Nowiny) należał do Bogusława Horodyńskiego (1802–1866) i jego żony Zofii z Wierzbickich (1825–1900), a w latach 1916–1945 do rodziny Götz-Okocimskich.

W sierpniu 1942 roku oddział Gwardii Ludowej im. Jarosława Dąbrowskiego pod dowództwem Antoniego Palenia ps. „Jastrząb” rozbił hitlerowski posterunek policji^[7].

Obok Sanktuarium Matki Bożej Bolesnej i Pocieszenia znajduje się Dom Rekolekcyjny, który zaprasza pielgrzymów i grupy turystyczne.

Urodzeni u Radomyślu nad Sanem

Wacław Czaczka-Ruciński – działacz niepodległościowy i samorządowy, honorowy burmistrz Solca Kujawskiego
Sylwester Kowalik – lekarz, profesor
Eugeniusz Okoń – ksiądz rewolucjonista, jeden z twórców tzw. Republiki Tarnobrzeskiej
Alfred Pastuszeńko – oficer Legionów Polskich i Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari
Jan Wiktor – pisarz, publicysta, dziennikarz, działacz ruchu ludowego

Zobacz też

Przypisy

↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 114004
↑ BIP gminy. 2020. Wykaz ilościowy mieszkańców. Stan na dzień 31.12.2021 str. 7 [dostęp 2022-02-07]
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1069 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
↑ ^a ^b ^c Rejestr TERYT. Jednostki podziału terytorialnego (TERC). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2023-08-23].
↑ ^a ^b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 1867, 2013–02–15. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2014-03-09].
↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 64-65.
↑ Józef Bolesław Gargas „Oddziały Gwardii Ludowej i Armii Ludowej 1942 – 1945”, Wydawnictwo MON 1971 str. 142

Linki zewnętrzne

Radomyśl (2), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 433 .
oficjalna strona Gminy Radomyśl nad Sanem
oficjalna strona Grona Młodzieży Ziemi Radomyskiej
oficjalna strona Diecezjalnego Ośrodka Turystyki i Formacji Chrześcijańskiej "AUGUSTIANUM" w Radomyślu nad Sanem. domrekradomysl.sandomierz.opoka.org.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-08-27)].

Gmina Radomyśl nad Sanem

Siedziba gminy: Radomyśl nad Sanem

Wsie	Antoniów Chwałowice Dąbrowa Rzeczycka Dąbrówka Pniowska Kępa Rzeczycka Łążek Chwałowski Musików Nowiny Orzechów Pniów Radomyśl nad Sanem Rzeczyca Długa Rzeczyca Okrągła Witkowice Wola Rzeczycka Żabno
Przysiółek	Zalesie
Integralne części wsi	Błonie (Dąbrówka Pniowska) Błonie (Radomyśl nad Sanem) Błonie (Żabno) Brzeźnik Brzostków Ćwierci Czarne Czekaj Pniowski Doły Dwór Gać Górka Gościniec Grądy Grudza Jabrządki Kołowrót Komorniki Koniec Kozia Polska Lipicze Ludwin Łysa Górka Majdan Mała Połać Maźnica Mierchówka Nad Jeziorem Nowa Wieś (Chwałowice) Nowa Wieś (Wola Rzeczycka) Ogrojec Ostrówek Pasternik Piasek Piaski Pod Górką Pod Jeziorem Pod Kościołem Podedwór Podkarczmie Podlesie Popowice Przymiarki Rakówka Rynek (Chwałowice) Rynek (Radomyśl nad Sanem) Sadzawki Siajówka Tracze Turki U Linii Wistki Wola Antoniowska Wygoda (Chwałowice) Wygoda (Pniów) Wygony Za Górą Zagroble (Nowiny) Zagroble (Żabno) Zagroda Zagumnie Zajezierze Zastruże Zaświęcie

Powiat tarnobrzeski (1920–39 i 1945–75) (► II RP)

Siedziba powiatu – Tarnobrzeg

Przynależność wojewódzka	woj. lwowskie (1920–39) woj. rzeszowskie (1945–75)
Miasta / Prawa miejskie (1920–34 →)	Baranów (od 1934) Rozwadów (od 1934) Tarnobrzeg (od 1934)
Miasteczka (1920–34)	Baranów (→) Radomyśl nad Sanem Rozwadów (→) Tarnobrzeg (→)
Gminy miejskie (1920–39 →^[A] i 1945–75)	Baranów (Sandomierski) Nowa Dęba (od 1961) Rozwadów (do 1973) Tarnobrzeg
Osiedla (1954–72)	Dęba (1954–61)
Gminy wiejskie zbiorowe (1934–39 →^[A], 1945–54 i 1973–75)	Antoniów (do 1935) Baranów (Sandomierski) Charzewice Chmielów (do 1954) Dęba (de facto 1944–54, de jure 1949–54 oraz w 1973) Gorzyce (od 1973) Grębów Nowa Dęba (od 1973/74) Radomyśl nad Sanem^[A] (od 1935) Tarnobrzeg Trześń (do 1954) Zaleszany (od 1973) Zbydniów (do 1954)
Gromady (1954–72)	Antoniów (1954–72) Baranów Sandomierski (1954–72) Charzewice (1954–72) Chmielów (1954–72) Chodków (← 1960–72) Chwałowice (1954–60) Dąbrowica (1954–72) Dęba (1954–72) Dęba (Osiedle) (1954) Gorzyce (1954–72) Grębów (1954–72) Jadachy (1954–60) Jastkowice (1954–61 →) Jeziorka (1954–60) Miechocin (1954–72) Mokrzyszów (1954–72) Radomyśl n/Sanem (1954–72) Rzeczyca Długa (1954–68) Sobów (1954–61) Stale (1954–60) Ślęzaki (1954–60) Tarnowska Wola (1954–60) Trześń (1954–72) Turbia (1954–61) Wielowieś (1954–72) Wola Baranowska (1954–72) Wola Rzeczycka (1954–60) Wrzawy (1954–61) Wydrza (1954–68) Zaleszany (1954–72) Zbydniów (1954–72)

↑ ^a ^b ^c podczas okupacji 1939–45 powiat włączono do Landkreis Debica (dystrykt krakowski, GG), oprócz gminy Radomyśl, włączonej do Landkreis Kraśnik (dystrykt lubelski, GG)

Miasta i miasteczka zdegradowane reformą gminną z 1933–1934

Legenda: (1) w nawiasach podano okres praw miejskich / praw miasteczka / praw osiedla; (2) wytłuszczono miasta/osiedla trwale restytuowane; (3) tekstem prostym opisano miasta nierestytuowane, miasta restytuowane przejściowo (ponownie zdegradowane) oraz miasta niesamodzielne, włączone do innych miast; (4) ^OTP – osiedle typu miejskiego; (5) zastosowane nazewnictwo oddaje formy obecne, mogące się różnić od nazw/pisowni historycznych.

Gminy miejskie	Bnin (1395–1934) Boćki (1509–1934) Brzostek (1367–1934, od 2009) Budzyń (1458–1934, od 2021) Ciężkowice (1348–1934, od 2000) Czarny Dunajec (1879–1896, 1925–1934, od 2023) Dobrzyca (1440–1934, od 2014) Gąsawa (1388–1934, od 2024) Gębice (1425–1934) Jagielnica (1518–1934) Jaraczewo (1519–1934, od 2016) Jazłowiec (1519–1934) Kopanica (1450–1934) Lanckorona (1366–1934) Łohiszyn (1570–1934, od 1959^OTP) Mielnik (1440–1934) Mieścisko (1474–1934, od 2024) Narew (1529–1934) Niżankowice (1431–1934, od 1940^OTP) Nowe Miasto nad Wartą (1283–1934) Nowy Dwór (1578–1934) Nowy Wiśnicz (1616–1934, od 1994) Obrzycko (1458–1934, od 1990) Odelsk (1546–1934) Piaski (1775–1934) Powidz (1243–1934) Rogowo (1380–1580, 1672–1934) Rostarzewo (1752–1934) Rychtal (1294–1934, od 2024) Ryczywół (1426–1934) Rynarzewo (1299–1934) Stara Sól (1557–1934, od 1940^OTP) Szereszów (1569–1934, od 1940^OTP) Święciechowa (1277–1934) Ulanów (1616–1934, 1941–1945, od 1958) Uście Solne (1616–1934) Władysławów (1727–1870, 1919–1934) Wojnicz (1369–1934, od 2007) Zaniemyśl (1742–1934, 1940–1948)
Gminy wiejskie z prawami miejskimi	Bircza (1464–1934, od 2024) Bukowsko (1720–1934) Dubiecko (1407–1934, od 2021) Dynów (1436–1934, od 1946) Jaćmierz (1437–1934) Jaśliska (1407–1934) Jezierzany (?–1934) Mrzygłód (1431–1934) Nowe Miasto Przemyskie (1463–1934) Nowotaniec (1444–1934) Osiek Jasielski (1363–1934) Rybotycze (1600–1934) Sołotwina (?–1934, od 1940^OTP) Zarszyn (1395–1934)
Gminy wiejskie z prawami miasteczka	Alwernia (1778–1934, od 1993) Babice nad Sanem (1484–1934) Baligród (1634–1934) Białobożnica (1910–1934) Biały Kamień (1493–1934) Bilcze Złote (1896–1934) Bobowa (1399–1934, od 2009) Brzozdowce (1526–1934) Bukaczowce (1489–1934, od 1940^OTP) Chocimierz (1444–1934) Chołojów (1650–1934) Czchów (1355–1934, od 2000) Czernelica (1575–1934, od 1940^OTP) Czudec (1427–1934) Dębowiec (1349–1934) Dobrotwór (1472–1934, od 1959^OTP) Dunajów (1424–1934) Dźwinogród (1784–1934) Felsztyn (1380–1934) Firlejów (1570–1934) Fredropol (1720–1934) Frysztak (1366–1934) Gołogóry (1469–1934) Gródek (1453–1934) Gwoździec (1540–1934, od 1940^OTP) Hussaków (1525–1934) Jabłonów (1602–1934, od 1940^OTP) Janów (1590–1934) Jasienica Rosielna (1727, 1857–1934) Jawornik Polski (1472–1934, od 2024) Jedlicze (1768–1934, 1959–1966^OTP, od 1967) Jezierna (1542–1934) Jezupol (1591–1934, od 1940^OTP) Jodłowa (1765–1934) Kamionka Wielka (1784–1934) Knihynicze (1563–1934) Kołaczyce (1358–1934, od 2010) Konkolniki (1880–1934) Korczyna (1516–1934) Kozłów (1577–1934, od 1961^OTP) Krasiczyn (1620–1934) Krościenko (1348–1934, 1973–1982) Krukienice (1490–1934) Krystynopol (1695–1934, od 1951) Krzywcza (1398–1934) Krzywcze Górne (?–1934) Kudryńce (1518–1934) Kukizów (1538–1934) Kułaczkowce (?–1934) Laszki Murowane (1560–1934) Leszniów (1471–1934) Lipnica Murowana (1326–1934) Lipsko (1620–1934) Lubycza Królewska (1764–1934, od 2016) Lutowiska (1742–1934) Łysiec (1652–1934, od 1940^OTP) Magierów (1595–1934, od 1940^OTP) Majdan Królewski (1763–1934) Marjampol (1670–1934) Markopol (1628–1934) Milówka (1818–1934) Narajów (1592–1934) Narol (1672–1934, od 1996) Nawaria (1578–1934) Niebylec (1581–1934) Niżniów (1508–1934) Obertyn (?–1934) Oleszyce (1578–1934, od 1989) Pistyń (1756–1934) Płazów (1614–1934) Podgrodzie (?–1934) Podkamień Cetnerowski (1441–1934, od 1940^OTP) Podkamień Jabłonowski (1515–1934) Potok Złoty (1601–1934, od 1984^OTP) Potylicz (1498–1934) Probużna (1785–1934) Pruchnik (1436–1934, od 2011) Przecław (1419–1934, od 2010) Radomyśl nad Sanem (1556–1934) Ryglice (1760, 1843–1934, od 2001) Rzochów (1386–1934) Sokołów (1879–1934) Sokołówka (1685–1934) Stanisławczyk (1626–1934) Stojanów (1547–1934) Stratyn (1671–1934) Strusów (1434–1934) Strzeliska Nowe (1513–1934) Szczucin (1745–1934, od 2009) Szczurowice (1648–1934) Świrz (1427–1934) Tarnoruda (1578–1934) Tartaków (1685–1934) Toporów (1450–1934) Touste (1720–1934) Tylicz (1363–1934) Tymbark (1353–1934) Tyrawa Wołoska (1707–1934) Ułaszkowce (1701–1934) Uście Biskupie (1498–1934) Uście Ruskie (1739–1934) Uście Zielone (1548–1934) Uścieczko (1661–1934) Waręż (1538–1934) Wielkie Oczy (1671–1934) Wielopole Skrzyńskie (1328–1934) Witków Nowy (?–1934) Wojniłów (1552–1934, od 1960^OTP) Zakliczyn (1557–1934, od 2006) Zarudzie (1784–1934) Zbyszyce (1784–1934) Żmigród Nowy (1373–1934) Żołynia (1740–1934)

Źródła: Dz.U. z 1933 r. nr 35, poz. 294, Dz.U. z 1934 r. nr 48, poz. 422, Dz.U. z 1934 r. nr 48, poz. 420, Dymitrow M., 2015, Pojęcie miejskości w świetle reformy gminnej w Polsce międzywojennej, [in] Krzysztofik R., Dymitrow M. (Eds), Degraded and restituted towns in Poland: Origins, development, problems / Miasta zdegradowane i restytuowane w Polsce. Geneza, rozwój, problemy, University of Gothenburg, Gothenburg, s. 61–63 / 65–115.

Kontrola autorytatywna (wieś w Polsce):