Smuklik

Halictus^[1]

Latreille, 1804

Samiec Halictus tetrazonianellus

Systematyka

Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

stawonogi

Gromada

owady

Rząd

błonkoskrzydłe

Podrząd

trzonkówki

Infrarząd

żądłówki

Nadrodzina

pszczoły

(bez rangi)

pszczołokształtne

Rodzina

smuklikowate

Podrodzina

smuklikowate właściwe

Plemię

Halictini

Podplemię

Halictina

Rodzaj

Halictus

Systematyka w Wikispecies

Multimedia w Wikimedia Commons

Smuklik^[2]^[3]^[4] (Halictus) – rodzaj pszczół z rodziny smuklikowatych, podrodziny smuklików właściwych i plemienia Halictini.

Morfologia

Pszczoły te mogą mieć ubarwienie oskórka od matowo czarnego po metalicznie zielonkawe, niebieskawe lub miedziane. Samice mają wargę górną o wierzchołku wydłużonym w silny wyrostek otoczony grubymi szczecinkami i zaopatrzony w silny kil po stronie grzbietowej. Nadustek samic prawie wszystkich gatunków ma krawędź ścięcia, odsiebnie od fimbrii przedwierzchołkowej, przedłużoną ku dołowi po każdej stronie wargi górnej w mały, dość ostry i niepunktowany wyrostek. Takiego wyrostka brak tylko u drobnych gatunków azjatyckich z podrodzaju Vestitohalictus. Tułów cechuje się wyraźnymi, skierowanymi silnie ku dołowi rowkami episternalnymi, sięgającymi za poziom rowków skrobalnych. Użyłkowanie skrzydła charakteryzuje się spiczastym lub drobno ściętym wierzchołkiem komórki marginalnej, żyłkami poprzecznymi w odsiebnej części skrzydła tak mocnymi jak pierwsza żyłka submarginalna oraz silnie zakrzywioną, zwłaszcza w pobliżu nasadowego lub szczytowego końca żyłką bazalną. Samice mają dobrze rozwinięte skopy na udach i krętarzach oraz penicilusy na tylnych nadstopiach. Metasoma ma na tegitach wierzchołkowe przepaski owłosienia, a niekiedy także przepaski nasadowe, a w podrodzaju Vestitohalictus nawet całe odsłonięte powierzchnie tergitów mogą być owłosione. U samic fimbria przedpygidialna na piątym tergicie podzielona jest pośrodku podłużnym, trójkątnym obszarem delikatnie i krótko owłosionego lub nagiego oskórka. U samców czwarty sternit pozbawiony jest grubych szczecinek wierzchołkowych, a zwykle także innych modyfikacji. Ósmy sternit u samców zwykle ma dysk znacznie szerzy niż dłuższy. Narządy rozrodcze samców mają wewnętrzny wyrostek nasadowy walwy prącia niewyraźny, smukły i u szczytu zaokrąglony, a brzuszny gonostylus skierowany dowierzchołkowo albo zupełnie nieobecny^[5].

Biologia i ekologia

Smukliki gniazdują głównie w glebie^[5]. Wybierają tereny niezarośnięte roślinnością. Niektóre gatunki tworzą duże agregacje gniazdowe^[4]. U większości gatunków budowa gniazda jest prosta, ale u niektórych komórki lęgowe zebrane są w grona lub otoczone pustą przestrzenią (umieszczone w komorze), jak np. u smuklika wielkiego (Halictus quadricinctus)^[4]^[5].

Wśród pszczół tych spotyka się zarówno samotnictwo, jak i szerokie spektrum zachowań społecznych, od subsocjalnych po eusocjalne^[6]^[4]. U gatunków eusocjalnych rodzina może zawierać od dwóch do kilkuset osobników^[6]. W najbardziej zaawansowanych systemach występują kasty królowych i robotnic^[7]. W systemach bardziej prymitywnych nie występuje trwały podział obowiązków, a np. u Halictus ligatus hierarchia w rodzinie ustalana jest z użyciem zachowań agresywnych^[8]. Niektóre gatunki potrafią być społeczne lub samotne w zależności od warunków^[7]. Różnorodnością zachowań wykazuje się np. smuklik sześciopasy: w Europie Środkowej tworzy agregacje samotnic, podczas gdy w południowej Grecji tworzyć może stadne kolonie lub właściwe społeczności z podziałem na królowe i robotnice^[9].

Wszystkie gatunki wydające są polilektyczne^[4]^[5]. Wiele z nich zapyla rośliny uprawne^[4].

Rozprzestrzenienie

Rodzaj kosmopolityczny^[5]^[4], najliczniej reprezentowany w rejonie śródziemnomorskim i Azji Środkowej. W Europie stwierdzono 55 gatunków, z których 12 występuje w Polsce (licząc włącznie z podrodzajem Seladonia; zobacz też: smuklikowate Polski)^[4].

Systematyka

Systematyka rodzaju jest różnie ujmowana. Np. J. Piesienko traktuje zieleniczkę (Seladonia) i Vestitohalictus jako odrębne rodzaje, podczas gdy C.D. Michener jako podrodzaje w rodzaju Halictus^[4]^[5]. Ten ostatni w Bees of the World z 2010 wyróżnia w obrębie rodzaju smuklik następujące podrodzaje^[5]:

Halictus (Argalictus) Pesenko, 1984
Halictus (Halictus) Latreille, 1804
Halictus (Hexataenites) Pesenko, 1984
Halictus (Lampralictus) Pesenko, 1984
Halictus (Monilapis) Cockerell, 1931
Halictus (Nealictus) Pesenko, 1984
Halictus (Odontalictus) Robertson, 1918
Halictus (Pachyceble) Moure, 1940
Halictus (Paraseladonia) Pauly, 1997
Halictus (Platyhalictus) Pesenko, 1984
Halictus (Prohalictus) Pesenko, 1984
Halictus (Ramalictus) Pesenko, 1984
Halictus (Seladonia) Robertson, 1918
Halictus (Tytthalictus) Pesenko, 1984
Halictus (Vestitohalictus) Blüthgen, 1961

Według ITIS do rodzaju tego należą następujące gatunki^[1]:

Halictus acrocephalus Blüthgen, 1926
Halictus adjikenticus Blüthgen, 1923
Halictus aegypticola Strand, 1909
Halictus aeneobrunneus Pérez, 1895
Halictus aerarius Smith, 1873
Halictus aestuans Ebmer, 1978
Halictus albozonatus Dours, 1872
Halictus alfkenellus Strand, 1909
Halictus argilos Ebmer, 2005
Halictus asperatus Bingham, 1898
Halictus asperulus Pérez, 1895
Halictus atripes Morawitz, 1893
Halictus atroviridis Cameron, 1906
Halictus bagirensis Blüthgen, 1936
Halictus balearicus Pérez, 1903
Halictus berlandi Blüthgen, 1936
Halictus beytuschebapensis Warncke, 1984
Halictus brunnescens (Eversmann, 1852)
Halictus bucharicus Blüthgen, 1936
Halictus bulbiceps Blüthgen, 1929
Halictus caelestis Ebmer, 1976
Halictus carinthiacus Blüthgen, 1936
Halictus centaureae Ebmer, 1985
Halictus centrosus Vachal, 1910
Halictus cephalicus Morawitz, 1873
Halictus chalybaeus Friese, 1910
Halictus clangulus Warncke, 1984
Halictus cochlearitarsis Dours, 1872
Halictus compressus (Walckenaer, 1802)
Halictus concinnus Brullé, 1840
Halictus confusus Smith, 1853
Halictus consobrinus Pérez, 1895
Halictus constantinensis Strand, 1910
Halictus constrictus Smith, 1853
Halictus crenicornis Blüthgen, 1923
Halictus cupidus Vachal, 1902
Halictus cyanellus (Pauly, 2008)
Halictus cypricus Blüthgen, 1937
Halictus cyrenaicus Blüthgen, 1930
Halictus desertorum Morawitz, 1876
Halictus determinandus Dalla Torre, 1896
Halictus diductus Cockerell, 1932
Halictus dissidens Pérez, 1903
Halictus dorni Ebmer, 1982
Halictus dschulfensis Blüthgen, 1936
Halictus duplocinctus Vachal, 1902
Halictus expertus Cockerell, 1916
Halictus falcinellus Warncke, 1982
Halictus farinosus Smith, 1853
Halictus fatsensis Blüthgen, 1936
Halictus ferreotus Fan, 1991
Halictus fimbriatus Smith, 1853
Halictus foanus Vachal, 1899
Halictus frontalis Smith, 1853
Halictus fulvipes (Klug, 1817)
Halictus fumatipennis Blüthgen, 1923
Halictus funerarius Morawitz, 1876
Halictus fuscicollis Morawitz, 1876
Halictus gavarnicus Pérez, 1903
Halictus gemmeus Dours, 1872
Halictus georgicus Blüthgen, 1936
Halictus gobiensis Ebmer, 1982
Halictus gordius Warncke, 1975
Halictus graecus Blüthgen, 1933
Halictus grossellus Ebmer, 1978
Halictus gruenwaldti Ebmer, 1975
Halictus harmonius Sandhouse, 1941
Halictus hedini Blüthgen, 1934
Halictus hermon Ebmer, 1975
Halictus hesperus Smith, 1862
Halictus holomelaenus Blüthgen, 1936
Halictus hotoni Vachal, 1903
Halictus humkalensis Blüthgen, 1936
Halictus icarus Ebmer, 1978
Halictus indefinitus Blüthgen, 1923
Halictus inpilosus Ebmer, 1975
Halictus intumescens Pérez, 1895
Halictus iridicolor Cameron, 1905
Halictus jaramielicus Blüthgen, 1923
Halictus jucundus Smith, 1853
Halictus kessleri Bramson, 1879
Halictus kuhlmanni (Pauly, 2008)
Halictus kuschkensis Ebmer, 1975
Halictus kusdasi Ebmer, 1975
Halictus lanei (Moure, 1940)
Halictus langobardicus Blüthgen, 1944
Halictus laticephalus Warncke, 1984
Halictus latisignatus Cameron, 1908
Halictus leleji (Pesenko, 2006)
Halictus leucaheneus Ebmer, 1972
Halictus ligatus Say, 1837
Halictus lobatus Ebmer, 1978
Halictus lucidipennis Smith, 1853
Halictus luganicus Blüthgen, 1936
Halictus lussinicus Blüthgen, 1936
Halictus lutescens Friese, 1921
Halictus maculatus Smith, 1848
Halictus magnus Ebmer, 1980
Halictus mediterranellus Strand, 1909
Halictus microcardia Pérez, 1896
Halictus minor Morawitz, 1876
Halictus modernus Morawitz, 1876
Halictus mogrensis Cockerell, 1945
Halictus mondaensis Blüthgen, 1923
Halictus mongolicus Morawitz, 1880
Halictus monochromus Dalla Torre, 1896
Halictus morawitzi Vachal, 1902
Halictus mordacella Blüthgen, 1929
Halictus mordax Blüthgen, 1923
Halictus mucidus Blüthgen, 1923
Halictus mucoreus Eversmann, 1852
Halictus mugodjaricus Blüthgen, 1933
Halictus multicarinatus Niu, Wu & Huang, 2004
Halictus nadigi Blüthgen, 1934
Halictus nasica Morawitz, 1876
Halictus nicosiae Blüthgen, 1923
Halictus nigricutis Warncke, 1975
Halictus nikolskayae (Pesenko, 2006)
Halictus nivalis Ebmer, 1985
Halictus niveocinctulus Cockerell, 1940
Halictus nuristanicus Pesenko, 2005
Halictus ochropus Blüthgen, 1923
Halictus opacoviridis Ebmer, 2005
Halictus opulentus Benoist, 1950
Halictus orientalis Lepeletier, 1841
Halictus palustris Morawitz, 1876
Halictus parallelus Say, 1837
Halictus paropamisos Ebmer, 1978
Halictus patellatus Morawitz, 1873
Halictus pentheri Blüthgen, 1923
Halictus persephone Ebmer, 1976
Halictus petraeus Blüthgen, 1933
Halictus pici Pérez, 1895
Halictus pinguismentus Janjic & Packer, 2001
Halictus pjalmensis Strand, 1909
Halictus placidulus Blüthgen, 1923
Halictus poeyi Lepeletier, 1841
Halictus pollinosus Sichel, 1860
Halictus ponticus Blüthgen, 1934
Halictus propinquus Smith, 1853
Halictus pruinescens Cockerell, 1937
Halictus pseudomucoreus Ebmer, 1975
Halictus pseudotetrazonius Strand, 1921
Halictus pseudovestitus Blüthgen, 1925
Halictus pulvereus Morawitz, 1874
Halictus pyrenaeus Pérez, 1903
Halictus quadricinctoides Blüthgen, 1936
Halictus quadricinctus (Fabricius, 1776) – smuklik wielki
Halictus quadripartitus Blüthgen, 1923
Halictus radoszkowskii Vachal, 1902
Halictus resurgens Nurse, 1903
Halictus rossicus Ebmer, 1978
Halictus rubicundus (Christ, 1791) – smuklik rdzaworogi
Halictus rudolphae Pesenko, 1984
Halictus rufipes (Fabricius, 1793)
Halictus sajoi Blüthgen, 1923
Halictus scabiosae (Rossi, 1790)
Halictus secundus Dalla Torre, 1896
Halictus seladonius (Fabricius, 1794)
Halictus semitectus Morawitz, 1874
Halictus semiticus Blüthgen, 1955
Halictus senilis (Eversmann, 1852)
Halictus sexcinctus (Fabricius, 1775) – smuklik sześciopasy
Halictus simplex Blüthgen, 1923
Halictus smaragdulus Vachal, 1895
Halictus solitudinis Ebmer, 1975
Halictus squamosus Lebedev, 1910
Halictus stachii Blüthgen, 1923
Halictus subauratoides Blüthgen, 1926
Halictus subauratus (Rossi, 1792)
Halictus submodernus Blüthgen, 1936
Halictus subpetraeus Blüthgen, 1933
Halictus subsenilis Blüthgen, 1955
Halictus surabadensis Ebmer, 1975
Halictus takuiricus Blüthgen, 1936
Halictus tectus Radoszkowski, 1875
Halictus tetrazonianellus Strand, 1909
Halictus tetrazonius (Klug, 1817)
Halictus tibetanus Blüthgen, 1926
Halictus tibialis Walker, 1871
Halictus togoensis Pauly, 1998
Halictus transbaikalensis Blüthgen, 1933
Halictus tridivisus Blüthgen, 1923
Halictus tripartitus Cockerell, 1895
Halictus tsingtouensis Strand, 1910
Halictus tuberculatus Blüthgen, 1925
Halictus tumulorum (Linnaeus, 1758)
Halictus turanicus Morawitz, 1893
Halictus turkmenorum Pesenko, 1984
Halictus vansoni Cockerell, 1935
Halictus varentzowi Morawitz, 1894
Halictus verticalis Blüthgen, 1931
Halictus vestitus Lepeletier, 1841
Halictus vicinus Vachal, 1895
Halictus virgatellus Cockerell, 1901
Halictus wjernicus Blüthgen, 1936
Halictus wollmanni Blüthgen, 1933
Halictus xanthoprymnus Warncke, 1984
Halictus yunnanicus Pesenko & Wu, 1997

Przypisy

↑ ^a ^b Halictus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ Flaga, Stanislaw, 1998: Bees in Poland. Biuletyn Informacyjny Instytut Zootechniki. 36(2): 47-58. Data dostępu: 2015-02-13.
↑ Andrzej Ruszkowski. Nazewnictwo polskie pszczół (Apoidea, Hymenoptera). „Pszczelnicze Zeszyty Naukowe”, s. 217-223, 1993.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Yury A. Pesenko, Józef Banaszak, Tomasz Cierzniak: Klucze do oznaczania owadów Polski. Część XXVI Błonkówki — Hymenoptera. Zeszyt 68b. Pszczołowate — Apidae. Podrodzina: smuklikowate — Halictinae. Toruń: Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 2002.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Charles Duncan Michener: The Bees of the World. Baltimore, London: Johns Hopkins University Press, 2000.
↑ ^a ^b Józef Banaszak: Rząd: błonkówki — Hymenoptera. W: Zoologia t. 2 Stawonogi cz. 2 Tchawkodyszne. Czesław Błaszak (red.). Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012, s. 321-346.
↑ ^a ^b Gretchen LeBuhn, Noel Badges Pugh: Field Guide to the Common Bees of California: Including Bees of the Western. Berkeley, Los Angeles, London: University of California Press, 2013, s. 66, seria: California Natural History Guides.
↑ N. Pabalan, K.G. Davey, L. Packer. Escalation of Aggressive Interactions During Staged Encounters in Halictus ligatus Say (Hymenoptera: Halictidae), with a Comparison of Circle Tube Behaviors with Other Halictine Species. „Journal of Insect Behavior”. 13 (5), s. 627–650, 2000.
↑ M.H. Richards. Variable worker behaviour in the weakly eusocial sweat bee, Halictus sexcinctus Fabricius. „Insectes Sociaux”. 50 (4), s. 361–364, 2003. DOI: 10.1007/s00040-003-0691-3.