Spółgłoska tylnojęzykowa

Ten artykuł od 2021-03 wymaga zweryfikowania podanych informacji. Należy podać wiarygodne źródła w formie przypisów bibliograficznych. Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte. Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary) Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Spółgłoska tylnojęzykowa, welarna – sposób artykulacji spółgłosek polegający na zbliżeniu tylnej części języka do podniebienia miękkiego (łac. velum). W ten sposób wymawia się np. /k/, /ɡ/, /x/ (= polskie ch) oraz /ŋ/ (welarną spółgłoskę nosową jak w angielskim thing).

Ponieważ podniebienie miękkie ma stosunkowo dużą powierzchnię, a tył języka nie jest zbyt precyzyjnym narządem artykulacyjnym, spółgłoski tylnojęzykowe mają z reguły wiele wariantów fonetycznych i łatwo ulegają upodobnieniu np. do następujących po nich samogłosek. Przed samogłoskami przednimi spotyka się często warianty „zmiękczone” (palatalne lub tylnojęzykowe palatalizowane), jak początkowe spółgłoski w polskich wyrazach kino, ginąć i Chiny, o artykulacji przesuniętej ku przodowi jamy ustnej. W niektórych językach spotyka się głoski tylnojęzykowe labializowane, to jest wymawiane z zaokrągleniem warg, np. /kʷ/, w którym na artykulację /k/ nakłada się dodatkowo wymowa odpowiadająca samogłosce /u/.