Sparasionidae

Artykuł ten został zgłoszony do umieszczenia na stronie głównej w rubryce „Czy wiesz”.
Pomóż nam go sprawdzić: oceń zgłoszoną nominację.

Sparasionidae
Dahlbom, 1858
Okres istnienia: kreda–dziś PreꞒ Ꞓ O S D C P T J K Pg N Q 145/0 145/0
Archaeoteleia gilbertae
Sparasion cephalotes
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Gromada	owady
Rząd	błonkoskrzydłe
Podrząd	trzonkówki
Infrarząd	owadziarki
Parvordo	Proctotrupomorpha
Nadrodzina	Platygastroidea
Rodzina	Sparasionidae
Synonimy
Sparasionini Dahlbom, 1858

Sparasionidae – rodzina błonkówek z infrarzędu owadziarek i nadrodziny Platygastroidea. Prawie kosmopolityczna. W zapisie kopalnym znana od kredy. Jej przedstawiciele są parazytoidami, przechodzącymi rozwój larwalny w jajach prostoskrzydłych długoczułkich.

Morfologia

Błonkówki te osiągają 12 mm długości ciała – obejmują jednych z największych przedstawicieli nadrodziny. Ubarwienie miewają różne; pojawia się wśród nich wielobarwność, jak i kolory silnie metaliczne^[1].

Głowa ich pozbawiona jest wcisków na czole, a zwykle także bruzd malarnych. U samicy czułki mają biczyk zbudowany z dziesięciu członów. U samca tyloidy obecne są zawsze na czwartym członie czułków, a zwykle też na członach od piątego do jedenastego^[1].

Przedplecze nie ma szczecinek w bruździe szyjnej. Długość tarczy śródplecza zwykle podobna jest jej szerokości. Mezepisternity pozbawione są linii transepisternalnych. Wykształcone są szwy mezepimeralne. Skrzydła mogą być zanikłe lub zredukowane; jeśli występują to pierwszą ich parę cechuje żyłka radialna oddzielona wyraźną przerwą (bullą) od bardziej odsiebnego systemu żyłek, wyrastająca z żyłki submarginalnej żyłka poprzeczna r-rs wydłużona i odgięta oraz żyłka R1 osiągająca kostalny brzeg skrzydła i często powiększona, tworząca formę przypominającą pterostygmę. Odnóża przedniej pary mają po jednej ostrodze na goleniach, a pozostałych par po dwie ostrogi na tychże^[1].

Metasoma ma tergity od pierwszego do trzeciego podobnych długości. Jej segmenty od drugiego do piątego mają punktowanie na przednich krawędziach. Laterotergity są wyraźnie wykształcone i wąskie. Charakterystyczna jest budowa pierwszego sternitu – ma on kil pośrodku i wyciągniętą przednią krawędź wchodzącą między biodra ostatniej pary^[1].

Ekologia i występowanie

Błonkówki te są idiobiontycznymi parazytoidami prostoskrzydłych z rodzin pasikonikowatych^[1][2], śpieszkowatych^[1] i Stenopelmatidae^[1][2]. Ich larwy cały swój rozwój przechodzą w jaju gospodarza^[1].

Przedstawiciele rodziny występują w krainach: nearktycznej, neotropikalnej, palearktycznej, orientalnej i etiopskiej, natomiast w krainie australijskiej znani są tylko z Nowej Zelandii^[1].

Taksonomia i ewolucja

Takson ten wprowadzony został w 1858 roku przez Andersa Gustafa Dahlboma^[1]. W systemach stosowanych na przełomie XX i XXI wieku klasyfikowany był w randze plemienia Sparasionini w obrębie podrodziny Scelioninae i rodziny Scelionidae^[3][4]; rangę taką nadał mu Lubomír Masner w 1976 roku^[2]. Wyniki analizy filogenetycznej Nicholasa P. Murphyego i innych wskazały na parafiletyzm tradycyjnie ujmowanej rodziny Scelionidae – jednym z rodzajów, które należałoby wyłączyć z niej celem zachowania jej monofiletyzmu była zaliczana do Sparasionini Archaeoteleia^[5]. W związku z tym w 2012 roku Sparasionini wyniesione zostały do rangi osobnej rodziny przez Ryana McKellara i Michaela S. Engela^[6], ale już w 2014 roku ci sami autorzy w publikacji współautorstwa Jaimego Ortegi-Blanco potraktowali ów takson jako plemię o niepewnej w obrębie Platygastroidea pozycji^[7]. W 2021 roku Chen Huayan i inni na podstawie wyników molekularno-morfologicznej analiz filogenetycznych dokonali rewizji systematyki Platygastroidea, wynosząc Sparasionini ponownie do rangi odrębnej rodziny^[1].

Do rodziny tej zaliczanych jest sześć rodzajów^[1]:

• Archaeoteleia Masner, 1968
• †Electroteleia Brues, 1940
• Mexon Masner et Johnson, 2008
• Listron Masner et Johnson, 2008
• Sceliomorpha Ashmead, 1893
• Sparasion Latreille, 1802

W zapisie kopalnym rodzina znana jest od przełomu albu i cenomanu w kredzie – z okresu tego pochodzą inkluzje Archaeoteleia astropulvis w bursztynie birmańskim^[8].

Chen Huayan i inni w publikacji z 2021 roku uzyskali różne pozycje Sparassionidae na drzewie rodowym nadrodziny w zależności od użytej metody. Według wyników łączonej analizy czterogenowo-morfologicznej zajmują pozycję siostrzaną względem kladu obejmującego Nixoniidae i Geoscelionidae, a te trzy rodziny tworzą razem klad siostrzany dla kladu obejmującego resztę Platygastroidea. Przy zastosowaniu wyłącznie analizy czterogenowej Archaeoteleia zajęła pozycję bazalną względem kladu obejmującego Nixoniidae i Geoscelionidae, a reszta Sparassionidae zajęła pozycję siostrzaną względem Scelionidae. W wynikach analizy filogenomicznej całe Sparassionidae zajęły pozycję siostrzaną względem Scelionidae, a tworzony przez te dwie rodziny klad zajął pozycję siostrzaną dla kladu obejmującego Platygastridae, Neuroscelionidae i Nixoniidae; w tej ostatniej analizie nie wzięły jednak udziału Geoscelionidae i Janzenellidae^[1].

Przypisy