Teoria wielkiego człowieka

Teoria wielkiego człowieka (także, koncepcja[1], idea[2], teoria przywództwa wielkich ludzi[3], teoria wybitnej jednostki[4], ang. Great Man Theory, termin niekiedy używany w j. polskim bez tłumaczenia[5]) – pogląd w naukach historycznych i badaniach nad przywództwem dotyczący znaczenia jednostki (osoby) w historii. Według tej teorii niektóre osoby, ze względu na swoje naturalne cechy, takie jak wyższy intelekt, heroiczna odwaga, niezwykłe zdolności przywódcze czy boska inspiracja, mają decydujący wpływ na historię. Za twórcę tej teorii uznaje się przede wszystkim szkockiego historyka i filozofa Thomasa Carlyle’a[1]. Podejście to jest niekiedy określane jako "heroistyczna koncepcja historiozoficzna".[6]

Wśród historyków do dziś trwają dyskusję na temat znaczenia jednostki. Klasycznym pytaniem jest np. czy za II WŚ i politykę eksterminacji Żydów odpowiada Adolf Hitler i jego antysemickie obsesje, czy też i bez niego cała historia i kultura Niemiec doprowadziłyby do takich samych zjawisk i wydarzeń[1]. Inne przykłady „wielkich ludzi” w historii to m.in. Juliusz Cezar, Mahatma Gandhi, Abraham Lincoln i Napoleon Bonaparte[7]. W kontekście polskim można wspomnieć np. o Józefie Piłsudskim (Ignacy Daszyński już w 1925 r. wydał o nim broszurę pt. Wielki człowiek w Polsce)[8]. W polskiej historiografii zwolennikiem znaczego wpływu jednostek na historię był m.in. Szymon Askenazy[9].

Teoria wielkiego człowieka to jedna z najwcześniejszych teorii dotyczących przywództwa. W latach późniejszych zainspirowała m.in. powstanie teorii cech w psychologii osobowości[7].

Zobacz też

  • bohater
  • nadczłowiek

Przypisy

  1. ↑ a b c AgataA. Kałabunowska AgataA., Koncepcja wielkiego człowieka – wybrane zagadnienia, 2015, ISSN 2392-1218 [dostęp 2022-07-30]  (pol.).
  2. ↑ AgataA. Kałabunowska AgataA., Klemens von Metternich i Otto von Bismarck – porównanie wizji politycznej i rozważania nad rolą jednostki w historii [online], 7 września 2015 [dostęp 2022-07-30] .
  3. ↑ JacekJ. Szmatka JacekJ., Małe struktury społeczne: wste̦p do mikrosocjologii strukturalnej, Państwowe Wyd. Nauk., 1989, s. 316, ISBN 978-83-01-09366-2 [dostęp 2022-07-30]  (pol.).
  4. ↑ AgnieszkaA. Turska-Kawa AgnieszkaA., Tradycyjne i współczesne podejścia do procesu wyłaniania się przywództwa politycznego, 2013, ISSN 1505-2192 [dostęp 2022-07-30]  (pol.).
  5. ↑ RafałR. Smoleń RafałR., Rola wybitnych jednostek i mitów państwotwórczych w procesie legitymizacji władzy w państwach Afryki przedkolonialnej, „Colloquium Wydziału Nauk Humanistycznych i Społecznych AMW” (1), 2017, s. 105–125, ISSN 2081-3813 [dostęp 2022-07-30]  (pol.).
  6. ↑ EwaE. Warzenica EwaE., Pozytywistyczny "obóz młodych" wobec tradycji wielkiej polskiej poezji romantycznej, lata 1866-1881, Państwowe Wydawn. Naukowe, 1968, s. 34 [dostęp 2022-09-13]  (pol.).
  7. ↑ a b SihameS. Benmira SihameS., MoyosoluM. Agboola MoyosoluM., Evolution of leadership theory, „BMJ Leader”, 2021, leader–2020–000296, DOI: 10.1136/leader-2020-000296, ISSN 2398-631X [dostęp 2022-07-30]  (ang.).
  8. ↑ Jerzy J.J.J. Wiatr Jerzy J.J.J., The Soldier And The Nation: The Role Of The Military In Polish Politics, 1918-1985, Routledge, 12 czerwca 2019, s. 41, ISBN 978-1-000-30559-3 [dostęp 2022-09-13]  (ang.).
  9. ↑ TadeuszT. Budrewicz TadeuszT., Askenazy – zagadnienie literatury i literackości, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. 134, Studia Historicolitteraria 13 (2013), s. [127]-149”, 2013 .