Viola da braccio

Viola da braccio
wiola ramieniowa
Ilustracja
Klasyfikacja naukowa
321.322-71

Chordofon złożony

Klasyfikacja popularna
instrument smyczkowy
Podobne instrumenty
Multimedia w Wikimedia Commons

Viola da braccio – dawny instrument muzyczny z grupy chordofonów smyczkowych, poprzednik współczesnych instrumentow smyczkowych: skrzypiec, altówki i wiolonczeli[1].

Etymologia

Początkowo określenie da braccio (wł. braccio „ramię”) wskazywało na sposób trzymania instrumentu podczas gry; w odróżnieniu od violi da gamba trzymanej między kolanami. Z czasem jednak przyjęło się dla wszystkich odmian violi da braccio, bez względu na jej wielkość i sposób trzymania[2][3].

Budowa

Viola da braccio była blisko spokrewniona z lirą da braccio, od której przejęła pudło rezonansowe, przypominające kształtem skrzypce[1]. Typowe dla jej budowy były: wypukła płyta spodnia bez nachylenia, niskie boczki, górne boczki ustawione prostopadle do wąskiej szyjki, krawędzie płyt wystające poza boczki (co dawało zwiększoną stabilność), wewnętrzna podłużna belka basowa, otwory rezonansowe w kształcie stylizowanej litery „f” (tzw. efy)[2][4][5]. Miała 4 struny strojone w kwintach[1][4][5], przebiegające nad podstrunnicą bez progów i nawinięte na kołki w komorze kołkowej zakończonej ślimakiem[1]. Jej brzmienie było jasne, pełne i soczyste[2][5]. Podczas gry violę da braccio opierano na ramieniu, nie przytrzymując jej brodą[1].

Viola da braccio o brzmieniu kontraltowym/tenorowym, w stroju c g d¹ a¹ była prototypem współczesnej altówki[2][4][6].

Odmiany violi da braccio

Odmiana sopranowa

Soprano di viola da braccio, prototyp skrzypiec. Była strojonym kwintowo (g d¹ a¹ e²), czterostrunowym instrumentem solowym i zespołowym, określanym w partyturach jako violino np. u Claudia Monteverdiego (Beatus vir w Selva morale e spirituale, 1640) czy Clemensa Thieme’a (Sonata, 1660)[4][7][8].

Odmiana dyszkantowa

Violino piccolo. Mała czterostrunowa wiola o kwintowym stroju (c¹ g¹ d² a²) i ostrym brzmieniu. Istniała od końca XVI w., szerzej wykorzystywana głównie w baroku. Obecna w partyturach m.in. Michaela Praetoriusa, Philippa Heinricha Erlebacha i Johanna Sebastiana Bacha[2][7].

Odmiana basowa

Basso di viola da braccio, prototyp wiolonczeli. Czterostrunowa, strojona kwintowo (C G d a) lub o sekundę wielką niżej (B1 F c g)[a]. Nie była instrumentem solowym, realizowała jedynie basso continuo. Początkowe egzemplarze, powstałe do połowy XVII wieku, miały większe i szersze pudła rezonansowe oraz grubsze struny. Instrument stawiano między kolanami i grano na nim smyczkiem trzymanym dłonią odwróconą wierzchem do dołu, podobnie jak robili to gambiści[1][2][3][6].

Zobacz też

  • viola (instrument)

Uwagi

  1. ↑ Wśród odmian basowych Dorothea Baumann rozróżnia violoncello strojoną C G d a oraz basse de violon ze strojem B1 F c g[6].

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f AndrzejA. Chodkowski AndrzejA. (red.), Encyklopedia muzyki, Warszawa: PWN, 1995, s. 934-935, ISBN 83-01-11390-1 .
  2. ↑ a b c d e f CurtC. Sachs CurtC., Historia instrumentów muzycznych, Kraków: PWM, 1989, s. 324-328, ISBN 83-224-0324-0  (pol.).
  3. ↑ a b viola da braccio, [w:] JeremyJ. Montagu JeremyJ., The Oxford Companion to Music, Oxford University Press, 2011, ISBN 978-0-19-957903-7, via Oxford Reference [dostęp 2020-11-26]  (ang.).
  4. ↑ a b c d MieczysławM. Drobner MieczysławM., Instrumentoznawstwo i akustyka, Kraków: PWM, 1986, s. 44-46, ISBN 83-224-0259-7  (pol.).
  5. ↑ a b c UlrichU. Michels UlrichU., Atlas muzyki, t. I, Warszawa: Pruszyński i S-ka, 2002, s. 38-39, ISBN 83-7255-085-9  (pol.).
  6. ↑ a b c DorotheaD. Baumann DorotheaD., Streichinstrumente des Mittelalters und der Renaissance: Bautechnische, dokumentarische und musikalische Hinweise zur Spieltechnik, „Music in Art”, Vol. 24, 1999, s. 35-36, ISSN 1522-7464, via Jstor [dostęp 2020-11-26]  (niem.).
  7. ↑ a b EphraimE. Segerman EphraimE., The Tunings and Sizes of the Viole da Braccio, „The Galpin Society Journal”, Vol. 52, 1994, s. 391-393, DOI: 10.2307/842556, ISSN 0072-0127, OCLC 1439153, JSTOR: 842556, via Jstor [dostęp 2020-11-26]  (ang.).
  8. ↑ PeterP. Holman PeterP., Viola da braccio, Oxford Music Online. Grove Music Online, 20 stycznia 2001, DOI: 10.1093/gmo/9781561592630.article.29445, via Oxford University Press [dostęp 2020-11-26]  (ang.).
Kontrola autorytatywna (viol family):
  • GND: 4229884-2
  • NKC: ph135227
  • PWN: 3992899