Eryk XIV Waza

Eryk XIV Waza

Jehovah dat cui vult Jehowa daje, komu chce
Król Szwecji
Okres	od 29 września 1560 do 29 września 1568
Poprzednik	Gustaw I Waza
Następca	Jan III Waza
Dane biograficzne
Dynastia	Wazowie
Data urodzenia	13 grudnia 1533
Data śmierci	26 lutego 1577
Ojciec	Gustaw Waza
Matka	Katarzyna saska
Multimedia w Wikimedia Commons

Eryk XIV, Erik XIV (ur. 13 grudnia 1533 w Sztokholmie, zm. 26 lutego 1577 na zamku Örbyhus) – król Szwecji w latach 1560–1568.

Życiorys

Syn Gustawa I Wazy i Katarzyny saskiej. Także władca Estonii po jej zdobyciu w 1561 r.

Uważany za zdolnego i inteligentnego monarchę. Prowadził umiejętną politykę. Jednak wkrótce jego nad wyraz bujna ambicja i stany niezrównoważenia psychicznego doprowadziły go do choroby umysłowej i obłąkania^[1].

Dążył do uczynienia ze Szwecji mocarstwa. W przeciwieństwie do swojego ojca, zadowolonego z istniejącego status quo i uzyskanej suwerenności, Eryk dążył do narzucenia innym państwom hegemonii w strefie Morza Bałtyckiego. Dążenia te doprowadziły do konfliktu z królem Danii (Fryderykiem II).

W polityce wewnętrznej napotkał opozycję szlachty wspieraną przez jego przyrodniego brata, późniejszego króla Jana III. Przez większość czasu jego panowania toczyła się skandynawska wojna siedmioletnia (znana jako I wojna północna) przeciw Danii, w trakcie której skutecznie odparł wszystkie duńskie próby podboju posiadłości szwedzkich.

Pod koniec życia stan umysłowy króla coraz bardziej się pogarszał i prowadził do represji politycznych wobec przeciwników, w tym do zamordowania członków rodziny Sture w maju 1567 r.^[2] W 1568 roku Eryk został usunięty z tronu i uwięziony przez Jana, który przejął władzę.

Zmarł w więzieniu, prawdopodobnie otruty arszenikiem. Dokument podpisany przez Jana III i Bengta Gylta dawał strażnikom pilnującym Eryka prawo do jego otrucia, jeżeli ktokolwiek podejmowałby próbę jego uwolnienia. Późniejsze analizy jego zwłok wykazały obecność trucizny. Pochowany w katedrze w Västerås^[3].

Eryk przed wstąpieniem w związek małżeński był w kilku nieformalnych związkach. Z Agdą Persdotter miał trzy córki:

• Virginię Eriksdotter (1559–1633)
• Konstancję Eriksdotter (1560–1649)
• Lukrecję Eriksdotter (1564–1574)

Z Kariną Jacobsdotter:

• prawdopodobnie nieślubny syn (zm. ok. 1565)

Ostatecznie 4 lipca 1568 poślubił Katarzynę Månsdotter^[4]. (1550–1612). Z tego małżeństwa miał następujące dzieci:

• Sygrydę (1566 lub 1568–1633)
• Gustawa (1566–1607)
• Henryka (1570–1574)
• Arnolda (1572-1573)

Przypisy

Bibliografia

• Larsson L.-O., Arvet Efter Gustav Vasa: En Berattelse Om Fyra Kungar Och Ett Rike, Wydawnictwo "Prisma", Stockholm 2005, ISBN 91-518-4203-3.
• Praca zbiorowa: Svenskt biografiskt handlexikon, Wydawnictwo "Albert Bonniers Förlag", Sztokholm 1906, [on-line] T. I. ss. 309–310. (szw.) [dostęp 1 lutego 2011]
• Praca zbiorowa: Nordisk familjebok, Wydawnictwo "Nordisk familjeboks förlags aktiebolag", Sztokholm 1907, [on-line] wyd. II. T. 7. ss. 783–790. (szw.) [dostęp 1 lutego 2011]
• PrzemysławP. Jaworski PrzemysławP., Królewskie rody Szwecji. Genealogia, Warszawa: Warszawska Firma Wydawnicza, 2012, ISBN 978-83-7805-254-8, OCLC 812745882 .brak strony (książka)