Hatra

35°34′0″N 42°42′0″E / 35.56667°N 42.70000°E / 35.56667; 42.70000

Hatra
Svjetska baština – UNESCO
 Irak


Hatra na mapi Iraka
Hatra
Hatra
Lokacija Hatre u Iraku
Registriran:1985
Vrsta:Kulturno dobro
Mjerilo:ii, iii, iv, vi
Ugroženost:2007.-
Referenca:UNESCO

Hatra (arapski: الحضر‎ al-Ḥaḍr) je drevni grad koji se nalazi u Iraku i administrativno pripada guberniji Ninawa i regiji al-Jazira. Danas je poznat kao al-Hadr, a što je ime koje se prvi put spominjalo na drvenim natpisima, kao i drevnoj iranskoj pokrajini Hvarvaran. Grad se nalazi 290 km sjeverozapadno od Bagdada i 110 km jugozapadno od Mosula.

Historija

Herkul iz Hatre, partski period, 1. ili 2. vijek ne.

Hatru su osnovala drevna arapska plemena[1] otprilike u 3. vijeku pne. Pod Partskom Monarhijom je postalo važno vjersko i trgovačko središte, a svoj vrhunac imalo u 2. i 1. vijeku pne.[2] Kasnije je postalo glavnim gradom jedne od prvih arapskih kraljevina u historiji, odnosno jedan u lancu arapskih gradova-država koji se prostirali od Hatre na sjeveroistoku preko Palmire i Baalbeka do Petre na jugozapadu. Oblast kojom se vladalo iz Hatre je bilo poznato kao Kraljevstvo Araba, te je predstavljalo polu-autonomnu tamponsku državu na zapadnim rubovima Partske Monarhije kojom su vladali arapski prinčevi.

Hatra je sa vremenom postala utvrđenje koje je igralo značajnu ulogu u ratovima Parta sa Rimljanima. Bilo je metom opsade rimskih careva Trajana (116/117) i Septimija Severa (198/199).[3] Godine 238. Hatra se uspješno oduprla snagama obnovljenog Perzijskog Imperija pod Sasanidima u bitci kod Šahrazura, ali ju je godine 241. konačno zauzeo sasanidski Šapur I te potpuno uništio.[3] Tradicionalne priče govore kako je Hatra pala zbog an-Nadire, kćeri kralja Arabe, koja je grad izdala Šapuru. Po istoj priči je Šapur ubio kralja i oženio se za an-Nadiru, ali je na kraju ubio i nju.[2]

Hatra je danas poznata kao najbolje očuvani, odnosno najreprezentativniji partski grad. Okružena je vanjskim i unutarnjim zidovima koji su dughi skoro 6,4 km, a na kojima je bilo 160 tornjeva. U središtu grada se nalaze sakralne građševine. Hramovi pokrivaju područje od 1,2 hektara te im dominira Veliki hram, koji ima brojne komore i stupove koji su nekada bili visoki 30 metara. Grad je bio poznat po spajanju grčkih, mezopotamskih, sirijskih i arapskih božanstava, pa je hram na aramejskom poznat kao Beiṯ Ĕlāhā ("Božja kuća"). U gradu su bili hramovi Nergalu (babilonsko i akadsko božanstvo), Hermesu (grčko božanstvo), Atargatis (sirijsko-aramejsko božanstvo), Allatu i Shamiyyah (arapsko božanstvo) i Šamašu (mezopotamski bog sunca).[2] Ostala božanstva na hatranskim aramejskim natpisima su aramejski Ba'al Shamayn, i boginja poznata kao Ashurbel, za koju se vjeruje da je spoj božanstava Ašura i Bela koji su originalno bili muškarci.

Popis vladara

U natpisima u Hatri se spominje nekoliko vladara. Ostali vladari se sporadično spominju kod antičkih pisaca. Koristili su dvije titule. Raniji vladari su koristili titulu mrj´ (nejasan prijevod), a kasniji mlk -kraljk.

mrj´ ("vladar")

  • Worod, cca. 110
  • Ma’nu, cca- 115-116/117
  • Elkud, cca. 120
  • Nashrihab, cca. 120 - 128
  • Nashru, cca. 128/29 - 137/138
  • Wolgash I, nejasan datum
  • Sanatruq I, atestiran 138/39

mlk ("kralj")

  • Sanatruq I., atestiran 176/177
  • Wolgash (II?), sin Wolgasha (I.), nesiguran datum
  • Adbsamiya, atestiran 180 - 201
  • Sanatruq II, oko 205 - 240/241

Suvremena Hatra

Američki marinac hoda kroz ruševine Hatre.

Hatra je poznata i po tome što su njene lokacije korištene za uvodnu scenu znamenitog filma Egzorcist ("Istjerivač đavola") iz 1973. Godine 1985. ju je UNESCO proglasio lokalitetom Svjetske baštine.[4][5]

Veze

  • Hatranski aramejski jezik

Izvori

  1. ↑ Atlas of classical archaeology‏, Moses I. Finley‏. str. 239.-241.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 „Hatra” (Encyclopædia Britannica). Pristupljeno 12. I 2007. 
  3. ↑ 3,0 3,1 Advisory Body Evaluation on Hatra. International Council on Monuments and Sites (ICOMOS). 1985. str. 1.-2.
  4. ↑ „Irak, spomenici upisani na listu svjetske baštine”. UNESCO: Svjetska baština. Pristupljeno 10. 1. 2024. 
  5. ↑ „Hatra”. UNESCO: Svjetska baština. Pristupljeno 8. 1. 2024. 

Vanjske veze

Hatra na Wikimedijinoj ostavi
  • p
  • r
  • u
Historijski stilovi
perzijski / parsi (800–300 pne.) • partski / parti (300 pne.–700) • horasanski / horasani (700–1000) • rajski / razi (1000–1300) • azarski / azari (1300–1500) • isfahanski / isfahani (1500–1925)
Arhitektonski periodi
Drevni: elamski (3200–539 pne.) • medijski (728–550 pne.) • ahemenidski (550–330 pne.) • seleukidski (312–247 pne.) • partski (247 pne.–224) • sasanidski (224–651)
Islamski: samanidski (819–999) • bujidski (934–1055) • gaznavidski (963–1187) • guridski (1148–1215) • seldžučki (1037–1194) • ilhanidski (1256–1335) • timuridski (1370–1507) • safavidski (1501–1736) • kadžarski (1785–1925)
Reprezentativni gradovi
Anšan • Amol • Ardabil • Balh • Bam • Buhara • Damgan • Derbent • Dura-Europos • Ekbatana • Firuzabad • Gazni • Gurgandž • Hatra • Hekatompil • Herat • Isfahan • Istahr • Jazd • Kašan • Kazvin • Kom • Ktezifont • Maraga • Mašhad • Merv • Nisa • Nišapur • Pasargad • Perzepolis • Raj • Šahrisabz • Samarkand • Sultanija • Širaz • Šuštar • Suza • Tabriz • Taht-e Sulejman • Teheran • Zandžan • Zarandž
Objekti i elementi
Ab-anbar • Andaruni • Ajvan • Bazar • Biruni • Čahar-bag • Džamija • Gonbad • Hašt-behešt • Hašti • Hovz • Imamzade • Jakčal • Kanat • Karavansaraj • Kuče • Pandždari • Sahn • Stup • Šabestan • Talar • Tekija • Vjetrohvat • Vrtovi
Srodne teme
Umjetnost • Urbanizam • Islamska arhitektura • Moderna arhitektura (1925–2024)
Popisi
Arhitekti • Gradovi (planirani • historijske prijestolnice) • Ab-anbari • Bazari • Crkve • Džamije • Imamzada • Karavansaraji • Kupole • Mauzoleji • Mostovi • Palače • Sinagoge • Stadioni • Tornjevi • Utvrde • Vrtovi