Ptolemeusz IX Soter II Lathyros
władca starożytnego Egiptu | |||
Dane biograficzne | |||
Dynastia | Ptolemeusze | ||
---|---|---|---|
Data urodzenia | 140 p.n.e. | ||
Data śmierci | 81 p.n.e. lub 80 p.n.e. | ||
Ojciec | |||
Matka | Kleopatra III | ||
Żona | 1. Kleopatra IV, | ||
Dzieci | Ptolemeusz XII Neos Dionizos, | ||
|
Ptolemeusz IX Soter II (ur. 140 p.n.e., zm. 81 p.n.e.[1] lub 80 p.n.e.[2]) – władca z dynastii Ptolemeuszów, nieoficjalnie nazywany Lathyros (Cieciorka/Groszek[2]), panował w Egipcie w latach 116-110 p.n.e., 109-107 p.n.e. (z przerwami) oraz 88-81 p.n.e.[1] Był synem Ptolemeusza VIII i Kleopatry III, mężem Kleopatry IV i Kleopatry Selene, bratem Ptolemeusza X, ojcem Ptolemeusza XII, Ptolemeusza z Cypru i Kleopatry Berenike III.
Życiorys
Za życia ojca wysłany został na Cypr, który był mu przeznaczony jako dziedzictwo[2]. Po śmierci Ptolemeusza VIII został jednak wezwany do Egiptu przez sympatyzujący z nim lud Aleksandrii (jego miejsce na Cyprze zajął brat Ptolemeusz X)[2]. Współwładał wówczas wraz z matką Kleopatrą III[1]. Początkowo współrządzili oni z Kleopatrą IV, później z Kleopatrą Selene[1]. Tę drugą Ptolemeusz IX poślubił po wymuszonym przez matkę rozwodzie z Kleopatrą IV. W pierwszym okresie swoich rządów prowadził szczególnie aktywną politykę religijną, m.in. samemu pełniąc najwyższy urząd kapłański w kraju - kapłana Aleksandra Wielkiego.
W 110 p.n.e. doszło do zaostrzenia konfliktu między nim a matką, w wyniku czego pozbawiono go władzy i zmuszony był opuścić Aleksandrię; jego miejsce na tronie zajął brat Ptolemeusz X[1][2]. Na krótko powrócił do Egiptu w 109 p.n.e., został jednak wkrótce ponownie wygnany[1]. W następnym roku powrócił po raz kolejny, po czym został wygnany przez matkę po raz trzeci; wówczas przejął kontrolę nad Cyprem i stamtąd usiłował odzyskać władzę[1]. Wszedł w sojusz z Antiochem IX[3].
W 103 p.n.e. angażując się w walki dynastyczne Seleucydów, Ptolemeusz IX wylądował w Palestynie i pokonał żydowskiego króla i kapłana Aleksandra Janneusza[3]. Następnie próbował wtargnąć do Egiptu przez Półwysep Synaj, lecz został powstrzymany przez wojska Ptolemeusza X Aleksandra pod Peluzjum[3]. W tej sytuacji był zmuszony wrócić na Cypr, gdzie wyczekiwał nowej okazji do odzyskania tronu[3].
Po śmierci matki w 101 p.n.e. w Egipcie jako udzielny władca rządził Ptolemeusz X Aleksander[1]. W 88 p.n.e. niezadowoleni z rządów Ptolemeusza X aleksandryjczycy pozbawili go godności królewskiej i wypędzili z Egiptu; wkrótce zginął, próbując zająć Cypr[1]. W związku z tym władzę w Egipcie ponownie zdobył Ptolemeusz IX[3]. Po objęciu tronu dzielił go formalnie ze swoją córką, a zarazem wdową po Ptolemeuszu X, Kleopatrą Berenike III[1]. Faktycznie jednak rządził sam[3].
Po odzyskaniu władzy szybko stłumił powstanie w Tebach[1][3]. W związku z tym zdarzeniem utracił jednak kontrolę nad częścią północnej Nubii[3]. W polityce zagranicznej w ostatnich latach swojego panowania starał się trzymać na uboczu, w pierwszej wojnie pomiędzy Mitrydatesem VI Eupatorem a Rzymem ignorując prośbę Lukullusa o wsparcie rzymskiej sprawy[3][1]. Został pochowany w Aleksandrii[2].
Lata panowania
- 116-110 p.n.e. - wspólnie z matką Kleopatrą III
- 110-109 p.n.e. - na wygnaniu
- 109-107 p.n.e. (z przerwami) - wspólnie z matką Kleopatrą III
- 107-88 p.n.e. - ponownie na wygnaniu
- 88-81 p.n.e./80 p.n.e. - wspólnie z córką Kleopatrą Bereniką III
Tytulatura
Królewski Protokół | ||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
prenomen lub imię tronowe: | ||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||
trl.: iwꜤ-(n)-nṯr-mnḫ-nṯrt-mr(t)-mwt.s-nḏt(t) stp.n-ptḥ iri-mꜢꜤt-rꜤ sḫm-Ꜥnḫ-imn[4] (Jua-en-neczer-menech-Neczeret-meret-mut-es-nedżetet Setepenptah Irimaatre Sechemanchenamon[2]) | ||||||||||||||||||||||||||
tłum.: Wybrany przez Ptaha; Ten, który ustanawia porządek, Re; Żywe wcielenie Amona[5] | ||||||||||||||||||||||||||
nomen lub imię rodowe: | ||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||
trl.: ptwlmis Ꜥnḫ-ḏt mri-ptḥ[4] (Ptulmis Anchdżetmeriptah[2]) | ||||||||||||||||||||||||||
tłum.: Ptolemeusz, żyjący wiecznie; ukochany przez Ptaha[5] |
W języku greckim jego tytuł brzmiał basileus Ptolemaios IX Theos Philometor II Theos Soteros II - król Ptolemeusz Bóg Miłujący Matkę Bóg Zbawca[2]
Przypisy
- ↑ a b c d e f g h i j k l Ptolemy IX Soter II, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2023-06-01] (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i BogusławB. Kwiatkowski BogusławB., Poczet faraonów. Życie. Legenda. Odkrycia, wyd. 2, Iskry, 2021, s. 1065-1067, ISBN 978-83-244-1042-2 .
- ↑ a b c d e f g h i BogusławB. Kwiatkowski BogusławB., Poczet faraonów. Życie. Legenda. Odkrycia, wyd. 2, Iskry, 2021, s. 1068-1076, ISBN 978-83-244-1042-2 .
- ↑ a b PeterP. Lundström PeterP., Ptolemy IX in hieroglyphics [online], Pharaoh.se [dostęp 2023-06-01] (ang.).
- ↑ a b Egipt Starożytny - Ptolemeusze (Lagidzi) [online], narmer.pl [dostęp 2023-06-01] .
- p
- d
- e
- Wszystkie daty dotyczą okresu przed narodzeniem Chrystusa (p.n.e.)
Okres |
| ||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Predynastyczny (przed ok. 3150) |
| ||||||||
Wczesnodynastyczny (ok. 3150–2686) |
| ||||||||
Stare Państwo (ok. 2686–2181) |
| ||||||||
1. Przejściowy (ok. 2181–2133) |
|
Okres |
| ||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Średnie Państwo (ok. 2133–1786) |
| ||||||||||
2. Przejściowy (ok. 1786–1567) |
|
Okres |
| ||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Nowe Państwo (ok. 1567–1085) |
| ||||||
3. Przejściowy (1085–730) |
|
Okres |
| ||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Epoka Późna (730–305) |
| ||||||||||||||||
Hellenistyczny (305–30) |
| ||||||||||||||||
Rzymski (od 30) |
- Britannica: biography/Ptolemy-IX-Soter-II
- Catalana: 0052953