Smenchkare

Smenchkare

władca starożytnego Egiptu
Dane biograficzne
Dynastia	XVIII dynastia
Żona	Meritaton
Multimedia w Wikimedia Commons

Smenchkare (także: Semenchkare, Semenechkare lub Smenkare) – faraon starożytnego Egiptu z XVIII dynastii, z okresu Nowego Państwa.

Nie wiadomo jest jego dokładne pochodzenie oraz stopień pokrewieństwa z innymi członkami rodziny królewskiej. Był mężem Meritaton, najstarszej córki faraona Echnatona, z którym prawdopodobnie współrządził.

Pochodzenie i rodzina

Ponieważ okres amarneński, w czasie którego Smenchkare panował, został skazany na zapomnienie przez jego następców, niewiele o nim można powiedzieć z pewnością. Istnieje wiele hipotez o jego pochodzeniu i roli, którą odgrywał^[1]. Przyjmuje się, że był członkiem egipskiej rodziny królewskiej, bratem albo synem faraona Echnatona. Jeśli był jego bratem, to matką Smechkare prawdopodobnie była Wielka Małżonka Królewska i główna żona faraona Amenhotepa III, Teje, albo księżniczka Sitamon^[2]. Istnieje też hipoteza mówiąca, że Smenchkare był synem starszego brata Echnatona, księcia Totmesa, i nieznanej z imienia kobiety, możliwe że jednej z jego sióstr^[3].

Z pewnością wiadomo, że Smenchkare ożenił się ze starszą córką Echnatona, Meritaton, której nadano tytuł Wielkiej Małżonki Królewskiej^[2]. Inskrypcje wspominają również o Królewskiej Córce, Meritaton-Taszerit (egipsk. Meritaton Młodsza), która prawdopodobnie była ich dzieckiem^[4][5].

Zmarł prawdopodobnie w wieku 18 lub 19 lat.

Datowanie i charakter rządów Smenchkare

Okres panowania

Z wyżej wymienionych przyczyn brakuje jasnych źródeł opisujących charakter rządów Smenchkare.

Problem, na który rok (albo lata) należy datować okres rządów Smenchkare i jakie jest jego miejsce w porządku faraonów amarneńskich po Echnatonie również nie został jeszcze rozwiązany. Istnieje kilka hipotez, które starają się to wyjaśnić. Aidan Dodson uważa, że Smenchkare nigdy nie sprawował rządów samodzielnych, a był tylko współrządcą Echnatona przez około rok ok. 1340 r. p.n.e. (13. Rok Królewski Echnatona). James Peter Allen uznaje Smenchkare za następcę kobiety-faraona Neferneferuaton. Marc Gabolde zaś uważa go za następcę Echnatona, a jego małżonkę Meritaton utożsamia z Neferneferuaton, która zaczęła panować samodzielnie jako faraon po śmierci męża.

Istnieje również hipoteza mówiąca, że po śmierci Echnatona na tron wstąpiła Nefertiti, przyjmując imię Neferneferuaton, z którym to imieniem również niekiedy utożsamiany jest Semenechkare. Po jej śmierci miał on sprawować samodzielną władzę przez około rok lub dwa lata.

Najprawdopodobniej Smenchkare zmarł w ciągu pierwszego roku swojego panowania. Świadczą o tym etykiety z wina: pierwsza, pochodząca z „domu Smenchkare”, wymienia I Rok Królewski^[6]. Druga, też datowana na I Rok Królewski, podaje imię Smenchkare i określa go jako zmarłego^[7][8].

Niektórzy egiptolodzy przypuszczają jendak, że jego rządy mogły trwać 2 bądź 3 lata^[9]. Opierają się o dowody archeologiczne: kilka innych etykiet z wina znalezionych w Amarnie, na których nie ma imienia faraona, ale jest oznaczony rok panowania 2 albo 3^[10]. Mogą one jednak oznaczać lata panowania innych faraonów amarneńskich i niekoniecznie stanowią dowód na długość rządów Smenchkare^[11].

Koregencja z Echnatonem

Zgodnie z hipotezą Aidana Dodsona, Smenchkare nigdy nie był samodzielnym faraonem, a tylko współrządcą Echnatona, i zmarł jeszcze za czasów jego rządów^[12]. Imię Smenchkare bez kartuszy królewskich ukazuje się tylko na zabytkach z okresu panowania Echnatona^[13], a w kartuszach tylko na tzw. wazie kulistej z grobowca Tutanchamona, obok kartuszy samego Tutanchamona^[14].

Smenchkare następcą Neferneferuaton

Według hipotezy Jamesa Allena sukcesja wyglądała inaczej: po śmierci Echnatona władzę miała objąć córka zmarłej w 13. bądź 14. roku jego rządów Nefertiti, Neferneferuaton-Taszerit, która ogłosiła się faraonem pod imieniem Neferneferuaton^[15]. Jej rządy miały trwać około dwóch albo trzech lat, a po jej śmierci tron przejął Smenchkare i panował około pięciu lub sześciu lat^[16].

Hipotezę tę jednak podważyła odkryta w 2012 roku w kamieniołomie w Dajr Abu Hinnis inskrypcja hieroglificzna datowana na 16. rok rządów Echnatona, według której Nefertiti wciąż wtedy żyła i nadal była Wielką Małżonką Królewską^[17].

Sala Smenchkare

Jednym z nielicznych zabytków i artefaktów, które świadczą cokolwiek o rządach Smenchkare, jest wielka Sala Smenchkare (nazywana też Salą Koronacyjną)^[18], wybudowana obok Głównego Królewskiego Pałacu w Amarnie w 15. roku panowania Echnatona. Prawdopodobnie była ona poświęcona jakiemuś ważnemu wydarzeniu związanemu z rządami Smenchkare.

Tytulatura

Królewski Protokół
prenomen lub imię tronowe:
trl.: Anch-cheperu-Re (Ꜥnḫ-ḫprw-rꜤ)[19]
tłum.: Życie-jest-przejawem-Re[potrzebny przypis]
nomen lub imię rodowe:
trl.: Smench-Ka-Re Dżeser-Cheperu (smnḫ-kꜢ-rꜤ ḏsr-ḫprw)[19]
tłum.: Żywotna-jest-dusza-Re Święte-przejawy-Re[potrzebny przypis]
trl.: Smench-Ka-Re Dżeser-Cheperu (smnḫ-kꜢ-rꜤ ḏsr-ḫprw)[19]
tłum.: Żywotna-jest-dusza-Re Święte-przejawy-Re[potrzebny przypis]

Zobacz też

• Nefertiti
• Neferneferuaton

Przypisy

Bibliografia

• Cyril Aldred: Akhenten: King of Egypt, Londyn: Wydawnictwo Thames & Hudson, 1991, ISBN 0-500-27621-8.
• Aidan Dodson: Amarna Sunset: Nefertiti, Tutankhamun, Ay, Horemheb, and the Egyptian Counter-Reformation. Kair: The American University in Cairo Press, 2009, ISBN 978-977-416-304-3.
• Aidan Dodson, Dylan Hilton: The Complete Royal Families of Ancient Egypt (First paperback ed.). Londyn: Thames & Hudson, 2004, ISBN 978-977-424-957-0.
• Jared Miller: Amarna Age Chronology and the Identity of Nibhururiya [w] Altorientalische Forschungen 34. Berlin: De Gruyter, 2007, OCLC 836822737.
• Ronald T. Ridley: Akhenaten: A Historian’s View. Kair: The American University in Cairo Press, 2019, ISBN 978-977-416-793-5.
• Thomas Schneiner: Leksykon Faraonów. Warszawa Kraków: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, s. 292. ISBN 83-01-13479-8.
• Tarek Tawfik, Susanna Thomas, Ina Hegenbarth-Reichardt: „New Evidence for Tutankhamun’s Parents: Revelations from the Grand Egyptian Museum” [w] Mitteilungen des Deutschen Archäologischen Instituts, Abteilung Kairo. 74: 179–195, Kair: Wydawnictwo MDAIK, 2019
• Joyce Tyldesly: Chronicle of the Queens of Egypt, Londyn: Wydawnictwo Thames & Hudson, 2006, ISBN UOM:39015066864474.