Ptolemeusz V Epifanes
władca starożytnego Egiptu | |||
Okres | od 204 p.n.e. | ||
---|---|---|---|
Dane biograficzne | |||
Dynastia | Ptolemeusze | ||
Data urodzenia | 210 p.n.e. | ||
Data śmierci | 180 p.n.e. | ||
Ojciec | Ptolemeusz IV Filopator | ||
Matka | Arsinoe III | ||
Żona | Kleopatra I | ||
Dzieci | Ptolemeusz VI Filometor, | ||
|
Ptolemeusz V Epifanes (ur. 210 p.n.e., zm. 180 p.n.e.) – piąty władca Egiptu z dynastii Ptolemeuszy, panował w latach 204–180 p.n.e., syn Ptolemeusza IV Filopatora i Arsinoe III, mąż Kleopatry I, ojciec Ptolemeusza VI Filometora, Ptolemeusza VIII Euergetesa II Fyskona i Kleopatry II[1].
Życiorys
W chwili śmierci ojca miał dopiero 6 lat, opiekunami jego i regentami zostali – po zamordowaniu matki Arsinoe III i sfałszowaniu testamentu królewskiego – Sosibios i Agatokles z Samos, a mały Ptolemeusz dostał się pod opiekę metresy Agatoklei i jej matki Oinante. Po śmierci Sosibiosa w 203 p.n.e. jedynym regentem pozostał Agatokles, który obalony został jeszcze w tym samym roku przez Tlepolemosa. Regencja tego ostatniego trwała do 201 p.n.e., kiedy władzę przejął kolejny regent Aristomenes. Za rządów regentów sytuacja w pozbawionym silnej i stabilnej władzy państwie stale pogarszała się.
Trudna sytuacja wewnętrzna i zagraniczna Egiptu doprowadziła do wcześniejszej koronacji Ptolemeusza 26 marca 196 roku p.n.e. w Memfis. Młody władca stłumił powstanie w Likopolis, a następnie zakończył piątą wojnę syryjską pokojem w Lizymachii, w którym zrezygnował formalnie na rzecz Seleucydów z Celesyrii i Anatolii oraz zgodził się na zaślubiny z córką Antiocha III, Kleopatrą I.
Następnie młody król zajął się porządkowaniem spraw wewnętrznych i w latach 187–186 p.n.e. stłumił rebelię Anchwennefera[2], odzyskując kontrolę nad Tebami Zachodnimi i Górnym Egiptem aż do Asuanu. Po stłumieniu rebelii i uporządkowaniu spraw wewnątrz kraju Ptolemeusz próbował odzyskać utracone na rzecz Seleucydów ziemie. W tym celu rozpoczął werbunek najemników w Grecji, usiłował odnowić Związek Achajski, oraz wyruszył z wyprawą morską do Syrii w 182 p.n.e. Nie zrealizował jednak swoich ambitnych zamiarów – został otruty przez własnych wodzów w 180 roku p.n.e.
Za jego rządów został sporządzony Dekret Kapłanów Memfis, którego najsłynniejsza kopia znajduje się na Kamieniu z Rosetty. Jego treść jest świadectwem ustępstw (wsparcie finansowe, obniżenie podatków) rządu na rzecz kapłaństwa, którego poparcie było potrzebne do utrzymania się przy władzy[3].
Tytulatura
Królewski Protokół | |||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
serech lub Horusowe: | |||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||
trl.: ḥwnw-ḫꜤi-m-nsw-ḥr-st-it.f[4] | |||||||||||||||||||||||||
prenomen lub imię tronowe: | |||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||
trl.: iwꜤ-nṯrwi-mr(wi)-it stp.n-ptḥ wsr-kꜢ-rꜤ sḫm-Ꜥnḫ-n-imn[4] (Juaenneczeruimeruiit Setepenptah Userkare Sechemanchenamon[5]) | |||||||||||||||||||||||||
tłum.: Spadkobierca Ukochanych Bogów, Wybrany przez Ptaha, Bogaty w siłę Ka, Re, Żywe wcielenie Amona[6] | |||||||||||||||||||||||||
nomen lub imię rodowe: | |||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||
trl.: ptwlmis Ꜥnḫ-ḏt-mri-pth[4] (Ptulmis Anchdżetmeriptah[5]) | |||||||||||||||||||||||||
tłum.: Ptolemeusz żyjący wiecznie ukochany przez Ptaha[6] |
W języku greckim władcę tytułowano basileus Ptolemaios V Theos Epiphanes - król Ptolemeusz Bóg Objawiony[5]. Poza wymienionymi znane są również inne warianty zapisu tytulatury władcy[4].
Przypisy
- ↑ Walbank 1984 ↓, s. 482, 488.
- ↑ Hermann A. Schlögl, „Starożytny Egipt”, PWN, wyd. I, Warszawa 2009, str. 296-297
- ↑ Pełny tekst inskrypcji na Kamieniu z Rosetty po polsku. [dostęp 2019-04-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-04-04)].
- ↑ a b c d PeterP. Lundström PeterP., Ptolemy V in hieroglyphics [online], Pharaoh.se [dostęp 2023-05-31] (ang.).
- ↑ a b c BogusławB. Kwiatkowski BogusławB., Poczet faraonów. Życie. Legenda. Odkrycia, wyd. 2, Iskry, 2021, s. 1017, ISBN 978-83-244-1042-2 .
- ↑ a b Egipt Starożytny - Ptolemeusze (Lagidzi) [online], narmer.pl [dostęp 2023-05-31] .
Bibliografia
- F.W. Walbank: The Cambridge ancient history, Volume 7, Part 1: The Hellenistic World. Wyd. 2. Cambridge, UK: Cambridge University Press, 1984. ISBN 0-521-23445-X. (ang.).
- p
- d
- e
- Wszystkie daty dotyczą okresu przed narodzeniem Chrystusa (p.n.e.)
Okres |
| ||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Predynastyczny (przed ok. 3150) |
| ||||||||
Wczesnodynastyczny (ok. 3150–2686) |
| ||||||||
Stare Państwo (ok. 2686–2181) |
| ||||||||
1. Przejściowy (ok. 2181–2133) |
|
Okres |
| ||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Średnie Państwo (ok. 2133–1786) |
| ||||||||||
2. Przejściowy (ok. 1786–1567) |
|
Okres |
| ||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Nowe Państwo (ok. 1567–1085) |
| ||||||
3. Przejściowy (1085–730) |
|
Okres |
| ||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Epoka Późna (730–305) |
| ||||||||||||||||
Hellenistyczny (305–30) | |||||||||||||||||
Rzymski (od 30) |
Zobacz też
- Britannica: biography/Ptolemy-V-Epiphanes
- БРЭ: 3172322
- NE.se: ptolemaios-v-epifanes
- SNL: Ptolemaios_5._Epifanes
- Catalana: 0052950